Οι ψυχολογικές επιπτώσεις της πανδημίας και των lockdowns

Δυσβάσταχτη η ψυχική επιβάρυνση από τα δύο χρόνια πανδημίας

Έρευνα* της aboutpeople για τις ψυχολογικές επιπτώσεις της πανδημίας και των lockdowns με αφορμή την συμπλήρωση των δύο χρόνων από την έναρξη της πανδημίας

  Με αφορμή τη συμπλήρωση 2 χρόνων από την έναρξη της πανδημίας, η aboutpeople πραγματοποίησε έρευνα για τις ψυχολογικές επιπτώσεις της πανδημίας και των lockdowns.

• Ποιοι τομείς της ζωής μας επηρεάστηκαν περισσότερο;
• Ανησυχία, άγχος, νευρικότητα για τη μεγάλη πλειοψηφία
• 72,2% θεωρεί ότι ποτέ δεν θα επιστρέψουμε στην κανονικότητα όπως την ξέραμε
• Μεγάλη αύξηση χρήσης των social media
• 3 στους 10 έκαναν λιγότερο σεξ

Αρνητικές οι επιπτώσεις στην προσωπική ζωή

   Η πανδημία φαίνεται ότι επηρέασε κυρίως αρνητικά τους περισσότερους ερωτώμενους σε διάφορους τομείς της ζωής τους.        

  Πιο συγκεκριμένα, περισσότερο από όλα η πανδημία επηρέασε αρνητικά τη φυσική/ψυχική κατάσταση των ερωτώμενων (71,4%)  και τα σχέδια τους για το μέλλον (67,1%). Παράλληλα, το 59,5% των ερωτώμενων εκτιμά ότι η πανδημία επηρέασε αρνητικά τις σχέσεις του, ενώ το 58,2% τον ελεύθερο χρόνο και την οικονομική του κατάσταση (58,2%). Όταν τα ερωτήματα τίθενται επί συγκεκριμένων τομέων η εικόνα διαμορφώνεται ως εξής:Το 61,7% απάντησε ότι οι οικογενειακές του σχέσεις δεν επηρεάστηκαν από την πανδημία.

• Ενδιαφέρον έχει ωστόσο το ότι από όσους δηλώνουν ότι η πανδημία επηρέασε τις σχέσεις τους με τα μέλη της οικογένειάς τους (36,9%), δήλωσε πως αυτό ήταν προς το χειρότερο (77%).
• Αντίστοιχα, το 69,6% δηλώνει οτι η πανδημία επηρέασε λίγο ή καθόλου τις σχέσεις τους με τον/την σύντροφο/σύζυγό τους.
• Οι περισσότεροι όσων οι σχέσεις με σύζυγο/ σύντροφο επηρεάστηκαν πολύ και αρκετά από την πανδημία (29%), δηλώνουν πως αυτό ήταν προς το χειρότερο (78,2%).
• Οι σχέσεις με τα παιδιά δεν επηρεάστηκαν για το 68,2% των ερωτώμενων, ενώ το 66,4% όσων δηλώνουν ότι επηρεάστηκαν πολύ/αρκετά, θεωρεί πως αυτό ήταν προς το χειρότερο.
• Το 59,1% δηλώνει ότι οι σχέσεις με τους γονείς του επηρεάστηκαν καθόλου ή λίγο, ενώ το 39,2% θεωρεί ότι επηρεάστηκαν αρκετά/πολύ, με το 69,8% εξ αυτών να θεωρεί πως επηρεάστηκαν προς το χειρότερο (69,8%).
• Οι σχέσεις με τους γείτονες δεν επηρεάστηκαν καθόλου ή επηρεάστηκαν λίγο για το 68,3% των ερωτώμενων.
• Για το 27,2% επηρεάστηκαν αρκετά/ πολύ, και αυτό κυρίως προς το χειρότερο (77,2%).
• Το 63,4% δηλώνει ότι η πανδημία δεν επηρέασε καθόλου ή επηρέασε λίγο τις σχέσεις με τους συναδέλφους του.
• Το 32% που θεωρεί πως επηρεάστηκαν πολύ ή αρκετά οι σχέσεις τους με συναδέλφους, δηλώνει κατά 82,1% πως ήταν προς το χειρότερο.
• Όσον αφορά στις σχέσεις με τους φίλους, το 49,1% των ερωτώμενων θεωρεί ότι επηρεάστηκαν πολύ ή αρκετά, έναντι του 49% που επηρεάστηκε καθόλου ή λίγο.
• 8 στους 10 απαντάνε ότι αυτό ήταν προς το χειρότερο.

Μεγάλες αλλαγές στην καθημερινότητα

Το 79,5% αύξησε το χρόνο που περνάει στα κοινωνικά μέσα. Οι ερωτώμενοι δήλωσαν ότι η πανδημία αύξησε σημαντικά τα συναισθήματα:

• φόβου και ανησυχίας (81,2%), 
• το άγχος (73,7%), 
• τη νευρικότητα και τον εκνευρισμό τους (73,6%) και 
• τη θλίψη τους (63,8%). 

  Σε μικρότερο αλλά σημαντικό βαθμό επηρεάστηκαν ο φόβος για το θάνατο (56%) και η κούραση (50,6%). Παράλληλα 3 στους 10 δήλωσαν ότι μείωσαν τη σεξουαλική τους δραστηριότητα, ενώ το 16,6% απάντησε ότι αύξησε τη χρήση ουσιών όπως το αλκοόλ κλπ.     

  Ένας στους τέσσερις συμφωνεί/ μάλλον συμφωνεί με τη φράση "με την κρίση του COVID τελικά ο κόσμος δεν άλλαξε και τόσο", ενώ το 73,7% διαφωνεί/ μάλλον διαφωνεί.

Δύο χαμένα χρόνια

• Το 72,2% των ερωτώμενων συμφωνεί/ μάλλον συμφωνεί ότι "ποτέ δεν θα επιστρέψουμε στην κανονικότητα όπως την ξέραμε" και 
• το 71,3% θεωρεί ότι από την ανακοίνωση της πρώτης καραντίνας (Μάρτιος 2020) έχει χάσει 2 χρόνια από τη ζωή του.
• Ωστόσο το 45,9% θεωρεί πως "πέρασε ευχάριστες στιγμές κατά τη διάρκεια των lockdowns", ενώ το 51,4% διαφωνεί με αυτή τη φράση.
• Τέλος, το 47,7% δηλώνει οτι η πανδημία τους έκανε να θέλουν να αλλάξουν αρκετά στοιχεία της καθημερινότητας τους, ενώ το 37,5% δηλώνει ότι δεν επηρέασε το πώς βλέπουν τη ζωή και την καθημερινότητά τους. 
• Το 11% των ερωτηθέντων θέλουν, μετά την πανδημία, να αλλάξουν ριζικά τη ζωή τους.

Η πανδημία "βουτιά" στην αβεβαιότητα για το αύριο**

  Σχέσεις σε δοκιμασία και τελικά πιο συγκρουσιακές παρά ποτέ. Αύξηση ενεργειών ακραίας επιθετικότητας μεταξύ όλων, κυρίως ζευγαριών. Το ερώτημα που λογικά τίθεται είναι αν ο επηρεασμός μέσω της πανδημίας της διαχείρισης του πραγματικά ελεύθερου χρόνου θα είναι αυτός και μετά την πανδημία. Κρυφή, μη ομολογημένη επιθυμία να διαβιούμε εντός  ενός υπερκανονιστικού  περιβάλλοντος όπως αυτό της κορύφωσης της πανδημίας.

  Η πανδημία διέρρηξε βίαια όλες τις κατεστημένες ομαλότητες, όλες τις σταθερές αναφορές του παρελθόντος αλλά και έσπρωξε σε μια βουτιά αβεβαιότητας το νου σε σχέση με το αύριο. Δοκίμασε συμβιωτικές παραδόσεις αιώνων, ήταν και είναι μια απόλυτη δοκιμασία για τα όρια – από θεσμούς και ιδεολογίες ως την Εκκλησία και την πίστη. Είναι σαν ένας παγκόσμιος πόλεμος, εκτός του το ότι αυτή τη φορά μοιάζει να είμαστε όλοι στην ίδια πλευρά.

  Οι διαπιστώσεις της έρευνας της aboutpeople συνολικά αποπνέουν μια αίσθηση μέλλοντος απαισιόδοξη έως ζοφερή αλλά και μια υπόσχεση ευκαιρίας για αλλαγές υπέρβασης μιας καταναγκαστικής πραγματικότητας. Σύμφωνα με στοιχεία άλλων μελετών, παρουσιάζεται τριπλασιασμός στην κλινική κατάθλιψη και μεγάλα ποσοστά άγχους. Σε ένα μόνο έτος υπήρξε πρώιμη υποτροπή ή νέα περιστατικά κατάθλιψης που κανονικά θα εμφανίζονταν σε βάθος 20ετίας.

  Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως στην επιβάρυνση ασθενών με διαγνωσμένη κατάθλιψη κατά το παρελθόν, προσθέτοντας, παράλληλα, πως ο κίνδυνος για τον γενικό πληθυσμό είναι αρκετά υψηλός. Σε ό,τι, δε αφορά τους παράγοντες κινδύνου, φαίνεται ότι το γυναικείο φύλο, το βεβαρημένο ιστορικό, η χρόνια σωματική νόσος, τα προβλήματα στην οικογένεια, τα οικονομικά προβλήματα, οι απαγορεύσεις τύπου lockdown αλλά και η διείσδυση των θεωριών συνωμοσίας αυξάνουν την ευαλωτότητα μερίδας του πληθυσμού.

  Η συνολική αποτίμηση της επίδρασης ενός τόσο έντονου ψυχοπιεστικού παράγοντα στην ψυχική υγεία θα ολοκληρωθεί στα χρόνια που ακολουθούν. Το θέμα με την ψυχική υγεία είναι ότι τέτοιου είδους παράγοντες μπορούν να λειτουργήσουν απορρυθμιστικά ακόμα και εκ των υστέρων. Ακόμη και όταν η πηγή της πίεσης έχει απομακρυνθεί.

*Στην έρευνα συμμετείχαν 986 άτομα άνω των 17 ετών και διενεργήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου και 1η Μαρτίου

 **Κείμενο του ψυχιάτρου Γιώργου Οικονόμου