Ο εμβολιασμός αστέγων...

Ξεκίνησε ο εμβολιασμός αστέγων στην Ρωσία 

  Σαράντα άστεγοι εμβολιάστηκαν σήμερα κατά της Covid-19 στην Αγία Πετρούπολη, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ρωσίας, έγινε γνωστό από τοπική μη κυβερνητική οργάνωση η οποία είχε την πρωτοβουλία για τον εμβολιασμό των ανθρώπων αυτών. 

  "Στην πόλη μας, υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου, είναι σημαντικό γι αυτούς να εμβολιαστούν", είπε στο Γαλλικό Πρακτορείο η Ταΐσια Σουβορόβα, υπεύθυνη της μκο l'ONG Notchlejka που βοηθά τους άστεγους στην Αγία Πετρούπολη.
  Ο εμβολιασμός που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές, περιορίστηκε σε μερικές δεκάδες άστεγους, σε αυτούς που προσφέρει στέγη η μκο, σύμφωνα με την ίδια πηγή.
  Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η Αγία Πετρούπολη, η παλιά αυτοκρατορική πρωτεύουσα των σχεδόν 5 εκατομμυρίων κατοίκων, έχει σχεδόν 15.000 άστεγους.
  Σύμφωνα με την Notchlejka, ο αριθμός αυτός είναι πολύ μικρότερος από τον πραγματικό, καθώς οι άστεγοι στην Αγία Πετρούπολη υπολογίζονται σε τουλάχιστον 30.000. Μια πρώτη ομάδα δέκα ατόμων, ανάμεσά τους ανάπηροι, πήγαν σήμερα το μεσημέρι σε ένα νοσοκομείο στο κέντρο της Αγίας Πετρούπολης, ανέφερε δημοσιογράφος του Γαλλικού Πρακτορείου.

  "Ο κόσμος λέει αμφιλεγόμενα πράγματα για το εμβόλιο, αλλά πιστεύω ότι έχει περισσότερα πλεονεκτήματα από αρνητικά", είπε η 57χρονη Γκαλίνα Ιβάνοβνα μόλις έλαβε την πρώτη δόση. "Είμαι μάλλον ικανοποιημένη που το έκανα", πρόσθεσε. Ο σύντροφός της Αλεξάντρ Σουβορόφ, 60 ετών, δηλώνει "επίσης ικανοποιημένος" που εμβολιάστηκε διότι "η κατάσταση με τον κορονοϊό είναι περίπλοκη".
  Στη Μόσχα μία τοπική μκο που βοηθά τους άστεγους ξεκίνησε τους εμβολιασμούς με τη υποστήριξη των μοσχοβίτικων αρχών. 

Τα Ρωσικά εμβόλια είναι τρία

  Η Ρωσία καταχώρισε τον Αύγουστο το πρώτο της εμβόλιο, το Sputnik V, κατά του κορωνοϊού που ανέπτυξε το Εθνικό Κέντρο Επιδημιολογίας και Μικροβιολογίας Γκαμαλέι σε συνεργασία με το ρωσικό Υπουργείο Άμυνας.
  Τον Ιανουάριο, η Ρωσία ξεκίνησε επίσημα εκστρατεία μαζικού εμβολιασμού με το Sputnik V (που φέρει το όνομα του πρώτου σοβιετικού δορυφόρου) με την ελπίδα να σταματήσει την εξάπλωση της επιδημίας χωρίς να επιβληθεί εκ νέου καραντίνα σε εθνικό επίπεδο. Το δεύτερο ρωσικό εμβόλιο EpiVacCoronaν εγκρίθηκε τον Οκτώβριο.
Χθες, Σάββατο, η χώρα ανακοίνωσε ότι καταχώρισε το τρίτο της εμβόλιο, το Kovivak.
  Η Ρωσία έχει καταγράψει μέχρι σήμερα περισσότερα από 4,16 εκατομμύρια κρούσματα κορωνοϊού, από τα οποία 83.293 ήταν θανατηφόρα.

Το Βατικανό εμβολιάζει άστεγους στην Ρώμη

  Οι δωρεάν εμβολιασμοί πραγματοποιήθηκαν στην Αίθουσα Ακροάσεων πάπας Παύλος ο ΣΤ' όπου ο πάπας εκφωνούσε το εβδομαδιαίο κήρυγμα πριν την πανδημία. Την ευθύνη της οργάνωσης είχε ο 57χρονος Πολωνός επικεφαλής του παπικού γραφείου φιλανθρωπίας καρδινάλιος Κόνραντ Κρατσιέφσκι, ο οποίος έχει επιφορτισθεί με την φροντίδα των αστέγων της Ρώμης. 

 Ο πάπας Φραγκίσκος ανέφερε πριν δύο εβδομάδες σε τηλεοπτική του συνέντευξη ότι όλοι θα πρέπει να εμβολιαστούν. «Είναι μια ηθική επιλογή διότι διακινδυνεύετε την υγεία σας, την ζωή σας αλλά και τις ζωές των άλλων», δήλωσε στο ιταλικό τηλεοπτικό δίκτυο Canale 5.
  Το Βατικανό με πρωτοβουλία του πάπα Φραγκίσκου, έχει εγκαινιάσει μια σειρά από δομές, για να βοηθήσει τον άστεγο πληθυσμό της Ρώμης όπως μια κλινική, εγκαταστάσεις καθαριότητας και υπηρεσίες για κούρεμα κα.

Η κλινική Madre di Misericordia, για την φροντίδα αστέγων, στο Βατικανό

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ, REUTERS

Σκέψεις, σκέψεις, σκέψεις...

Έργο του Edward Thorndike (1874-1949) "Animal Intelligence" ("Νοημοσύνη των Ζώων", 1898)

Κάνουμε πάνω από 6.000 σκέψεις κάθε ημέρα

Από το μυαλό του κάθε ανθρώπου περνούν περισσότερες από 6.000 σκέψεις* κάθε μέρα όπως αναδεικνύει μια νέα έρευνα του ανθρώπινου εγκεφάλου.

  Ερευνητές ψυχολόγοι στο Πανεπιστήμιο Queen’s University του Καναδά υποστηρίζουν ότι ανέπτυξαν έναν πρωτοφανή τρόπο εντοπισμού έναρξης και ολοκλήρωσης μιας σκέψης! Η έρευνα δημοσιεύθηκε σε άρθρο στο περιοδικό Nature Communications.

 Αλλά τι είναι Σκέψη**;

  Ο όρος σκέψη μπορεί να αναφέρεται στις ιδέες ή τη διάταξη των ιδεών (αλληλουχία) που προκαλείται από τη νόηση, στην τέχνη της παραγωγής σκέψεων ή στη διαδικασία της παραγωγής σκέψεων. Παρά το γεγονός ότι η σκέψη αποτελεί μία θεμελιώδη δραστηριότητα του ανθρώπου κοινή σε όλους δεν υπάρχει μία γενικά αποδεκτή συμφωνία για το τι είναι ή το πώς δημιουργείται.

Εγκέφαλος: Χαρτογράφηση των λειτουργιών ανά περιοχή

  Σε τι χρησιμεύει η σκέψη;

  Επειδή η σκέψη κρύβεται πίσω από πολλές ανθρώπινες ενέργειες και αλληλεπιδράσεις, η κατανόηση της φυσικής και μεταφυσικής της προέλευσής, της διαδικασίας και των αποτελεσμάτων της υπήρξε μακροχρόνιος στόχος πολλών επιστημονικών κλάδων της τεχνητής νοημοσύνης, της βιολογίας, της φιλοσοφίας, της ψυχολογίας και της κοινωνιολογίας.

   Η σκέψη επιτρέπει στους ανθρώπους να ερμηνεύσουν, να απεικονίσουν και να καταλάβουν τον κόσμο τον οποίο βιώνουν, καθώς επίσης και να κάνουν προβλέψεις πάνω σε αυτόν. Είναι συνεπώς χρήσιμη σε έναν οργανισμό με ανάγκες, στόχους και επιθυμίες καθώς κάνει σχέδια ή άλλες απόπειρες για την πραγματοποίηση αυτών των σκοπών.

Η μέτρηση των σκέψεων

  Η μελέτη περιγράφει μια μέθοδο απομόνωσης συγκεκριμένων στιγμών όπου ένας άνθρωπος επικεντρώνεται σε μια και μόνο ιδέα, ένα φαινόμενο που οι ερευνητές περιγράφουν ως «σκουλήκι σκέψης».

  Οι ψυχολόγοι δήλωσαν ότι η μελέτη δείχνει πώς η μέτρηση των σκέψεων μπορεί να προβλέψει την προσωπικότητα ενός ατόμου, εκτιμώντας ότι ο μέσος άνθρωπος κάνει περίπου 6.200 σκέψεις την ημέρα.

  «Τα «σκουλήκια σκέψης» είναι παρακείμενα σημεία μιας απλοποιημένης αναπαράστασης των μοτίβων δραστηριότητας του εγκεφάλου» αναφέρουν οι ερευνητές.

  «Ο εγκέφαλος καταλαμβάνει ένα διαφορετικό σημείο σε αυτό το «χώρο κατάστασης», κάθε χρονική στιγμή. Όταν ένα άτομο στρέφεται προς μια νέα σκέψη, δημιουργεί ένα νέο σκουλήκι σκέψης, το οποίο μπορούμε να εντοπίσουμε. Παρατηρήσαμε, επίσης, ότι τα «σκουλήκια σκέψης» αναδύονται, με τον ίδιο τρόπο που κάνουν τα συμβάντα μιας ταινίας. Η περαιτέρω εξέταση αυτού του ευρήματος μας βοήθησε να επικυρώσουμε την ιδέα ότι η εμφάνιση ενός νέου «σκουληκιού σκέψης» ανταποκρίνεται στη μετάβαση σε μια νέα σκέψη.»

Ροή vs περιεχόμενο των σκέψεων

  Τα ευρήματα στηρίζονται στην υπάρχουσα έρευνα των γνωστικών νευροεπιστημών, παρέχοντας νέες πληροφορίες σχετικά με τη ροή των σκέψεων. Προηγουμένως, οι έρευνες ήταν επικεντρωμένες στη χρήση απεικόνισης εγκεφάλου, σε μια προσπάθεια να ανακαλύψουν τι σκέφτεται ένα άτομο, συγκρίνοντας αυτή τη δραστηριότητα με γνωστά εγκεφαλικά μοτίβα.

Το σχήμα των «σκουληκιών της σκέψης».

  Ένας μεγάλος περιορισμός αυτής της προσέγγισης ήταν ότι οι ερευνητές χρειάζονταν ένα μοτίβο -μία επαναλαμβανόμενη βασική ακολουθία- για κάθε ιδέα που ήθελαν να παρατηρήσουν. Όμως αυτή η μέθοδος απαιτούσε μια δαπανηρή και χρονοβόρα διαδικασία.

  «Οδηγηθήκαμε σε αυτό επίτευγμα όταν σταματήσαμε να προσπαθούμε να καταλάβουμε τι ακριβώς σκέφτεται ένα άτομο και επικεντρώσαμε την προσοχή μας στο πότε έχει προχωρήσει στην επόμενη σκέψη,» δηλώνουν οι ερευνητές. «Οι μέθοδοι μας, βοηθούν να εντοπίσουμε πότε ένα άτομο σκέφτεται κάτι νέο, ανεξάρτητα από το τι περιέχει αυτή η νέα σκέψη».

  Επίσης επισημαίνεται ότι οι επιστήμονες ενδιαφέρονται ολοένα και περισσότερο να μελετήσουν πώς η ανθρώπινη συνείδηση «ρέει συνεχώς από τη μια σκέψη στην άλλη».

  Σύμφωνα με δελτίο τύπου του πανεπιστημίου, η έρευνα των αυθόρμητων σκέψεων μπορεί να βοηθήσει στον έλεγχο του τρόπου με τον οποίο τα μοτίβα και οι σκέψεις του εγκεφάλου μας επηρεάζονται από εξωτερικές επιδράσεις, από το να πίνουμε ένα φλιτζάνι καφέ μέχρι την παρακολούθηση μιας ταινίας για δεύτερη φορά.

  «Οι μεταβάσεις σκέψης υπήρξαν απροσδιόριστες σε όλη την ιστορία της έρευνας για τη σκέψη, η οποία συχνά βασιζόταν σε εθελοντές που περιέγραφαν τις δικές τους σκέψεις, μια μέθοδος που μπορεί να είναι αξιοσημείωτα αναξιόπιστη», αναφέρουν οι ψυχολόγοι.

  «Όντας σε θέση να μετρήσουμε την έναρξη των νέων σκέψεων, μας προσφέρει έναν τρόπο να ρίξουμε μια γρήγορη ματιά στο «μαύρο κουτί» του μυαλού σε κατάσταση χαλάρωσης. Δηλαδή να διερευνήσουμε το χρονοδιάγραμμα και το ρυθμό των σκέψεων όταν για παράδειγμα, ένα άτομο ονειροπολεί το δείπνο κρατώντας αυτή τη σκέψη μόνο για τον εαυτό του».

Το πείραμα του Kohler για τη λύση προβλημάτων από πιθήκους

  Μελλοντικά η ερευνητική ομάδα σχεδιάζει να εξετάσει το πώς η γνωστική δυναμική «ποικίλλει σε όλη τη διάρκεια ζωής». Στο ίδιο πεδίο θα προσπαθήσει να κατανοήσει καλύτερα πώς ο «ρυθμός σκέψης» -δηλαδή ο χρόνος που χρειάζεται για να προχωρήσει ένα πρόσωπο σε μια νέα σκέψη του- σχετίζεται με τα ατομικά χαρακτηριστικά του γνωρίσματα. Για παράδειγμα τι σχέση έχει ο ρυθμός σκέψης με την ικανότητα ενός ατόμου να δίνει προσοχή για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα;

Η εξέλιξη των σκέψεων ως ακολουθία στο βέλος του χρόνου

  Επίσης μπορεί να δοθεί απάντηση στο αν μπορούν οι μετρήσεις της δυναμικής σκέψης να εξυπηρετήσουν μια κλινική λειτουργία;

  «Για παράδειγμα, οι μέθοδοι μας θα μπορούσαν ενδεχομένως να υποστηρίξουν τον έγκαιρο εντοπισμό διαταραχών σκέψης στη σχιζοφρένεια ή την καλπάζουσα σκέψη στη ΔΕΠ-Υ ή στα επεισόδια μανίας. Πιστεύουμε ότι οι μέθοδοι αυτοί προσφέρουν πολλές δυνατότητες, τις οποίες ελπίζουμε να χρησιμοποιήσουμε σε μεγάλο βαθμό σε επόμενες μελέτες μας», συνοψίζουν οι ψυχολόγοι ερευνητές.

~~~

*Σκέψη, Σκέφτομαι:

•  Ονειροπολώ προσπαθώ να ανακτήσω πληροφορίες από τη μνήμη να κατανοήσω ή
• Ονειροπολώ, μνήμη, προσπαθώ να λύσω ένα πρόβλημα, κ.λπ.

  Η σκέψη περιλαμβάνει πολλές διαφορετικές μεταξύ τους νοερές διεργασίες, που έχουν ορισμένα κοινά στοιχεία:

• Εδρεύουν στον εγκέφαλο (φυσιολογικό υπόβαθρο)
• Σχετίζονται με γνώσεις για πράγματα που δεν είναι παρόντα τη στιγμή εκείνη
• Αφορούν συμπεράσματα από υπάρχουσες γνώσεις
• Επιτρέπουν την επίλυση προβλημάτων

 

**Η Σκέψη στη Γνωστική Ψυχολογία

• Η σκέψη είναι μια νοητική εμπειρία, ένα από τα περιεχόμενα της συνείδησης.

• Η σκέψη είναι οι γνώσεις που διαθέτει κανείς και οι οποίες προσδιορίζουν το νόημα της νοητικής εμπειρίας.

• Η σκέψη είναι μια ακολουθία νοερών διαδικασιών που κατευθύνεται προς ένα στόχο.

• Η σκέψη μεσολαβεί και προσδιορίζει τη δράση.

• Η σκέψη επηρεάζει και ρυθμίζει τη δράση και μέσω της μεταγνωστικής παρακολούθησης. 

Από την ΚΟΦΙΨΥ

Άκης Ευάγγελος Ασπρογέρακας

Εμβόλιο "Sputnik V": Εξαιρετική η αποτελεσματικότητά του!

Ηλίας Μόσιαλος: Εξαιρετική αποτελεσματικότητα του ρωσικού εμβολίου "Sputnik-V" έπειτα από μία δόση

Πολύ θετικά είναι τα αποτελέσματα από τη χορήγηση του ρωσικού εμβολίου "Sputnik V" κατά της COVID-19.

   Όπως αναφέρει σε ανάρτησή του, ο κος Ηλίας Μόσιαλος, καθηγητής Πολιτικής Υγείας στο London School of Economics (LSE), δημοσιεύτηκαν σήμερα στη βρετανική ιατρική επιθεώρηση "The Lancet" τα πρώτα αποτελέσματα από τη δοκιμή φάσης ΙΙΙ του ρωσικού εμβολίου Sputnik V κατά του COVID-19.

   Σύμφωνα με τον καθηγητή, η αποτελεσματικότητα του εμβολίου με βάση τον αριθμό των επιβεβαιωμένων περιπτώσεων COVID-19 και μετά από 21 ημέρες μετά την πρώτη δόση του εμβολίου (δηλαδή την ημέρα που θα λάμβαναν τη δεύτερη δόση), καταγράφηκε ως 91,6% (με διαστήματα εμπιστοσύνης 85,6 –95,2). 

Ο κος Μόσιαλος μας εξηγεί

   "Τα αποτελέσματα της κλινικής δοκιμής δείχνουν ισχυρή προστασία - έως και μεγαλύτερη από 87% - σε όλες τις ηλικιακές ομάδες των συμμετεχόντων ανεξαρτήτως φύλου.

  Αυτή η ενδιάμεση έκθεση των δεδομένων φάσης ΙΙΙ που παρουσιάζονται περιλαμβάνει αποτελέσματα για περισσότερους από 20.000 συμμετέχοντες εκ των οποίων 75% έλαβαν το εμβόλιο.

Πιο αναλυτικά & συγκεκριμένα

   Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου ήταν 91,8% (67,1 - 98,3) σε συμμετέχοντες ηλικίας άνω των 60 ετών.

   Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου έναντι μέτριας ή σοβαρής λοίμωξης από τη νόσο του COVID-19 ήταν 100% (94,4 - 100).

   Από τη 15η έως την 21η ημέρα μετά την πρώτη δόση, η αποτελεσματικότητα ήταν 73,6% και μετά από την ημέρα 21, η αποτελεσματικότητα ήταν 100%.

   Να θυμίσω μερικά πράγματα για το ρωσικό εμβόλιο, που είναι γνωστό και ως Gam-COVID-Vac. Χρησιμοποιεί 2 ιϊκούς φορείς: αρχικά για την πρώτη δόση τον αδενοϊό 26 (Ad26) και μετά τον αδενοϊό 5 (Ad5). Η χρήση δύο διαφορετικών "εμβολίων", με μεσοδιάστημα 21 ημερών, αποσκοπεί στην υπέρβαση πιθανής προϋπάρχουσας ανοσίας στον αδενοϊό στον πληθυσμό. Η κύρια διαφορά του δηλαδή με το εμβόλιο Oxford-AstraZeneca, είναι πως χρησιμοποιούνται 2 φορείς, για να μεταφέρει στα κύτταρα την πληροφορία της παραγωγής της πρωτεΐνης ακίδας ώστε να ενεργοποιηθεί το ανοσοποιητικό σύστημα έναντι του ιού".

Αποτελεσματικότητα

   Ο καθηγητής είχε αναφερθεί συχνά στο παρελθόν στην αναμενόμενη υψηλή αποτελεσματικότητα του ρωσικού εμβολίου και διευκρινίζει:

   "Για αυτό και είχα θεωρήσει εξαιρετική την κίνηση της AstraZeneca, να δοκιμάσει νέο σχήμα εμβολίου με διπλό ιϊκό φορέα χρησιμοποιώντας τον ένα από τους δύο αδενοϊούς που χρησιμοποιεί και το ρωσικό εμβόλιο σε συνεργασία με το ρωσικό ινστιτούτο ερευνών Gamaleya.

   Τι άλλο όμως μαθαίνουμε από τα σημερινά αποτελέσματα για το ρωσικό εμβόλιο;

   Τα δεδομένα υψηλής αποτελεσματικότητας και ασφάλειας οφείλονται σε μία μόνο δόση του εμβολίου. Την πληροφορία για την παραγωγή της πρωτεΐνης ακίδας τη φέρει στο σώμα ο ιϊκός φορέας Ad26. Το (μονοδοσικό) εμβόλιο των Jansen /Johnson & Johnson χρησιμοποιεί επίσης τον αδενοϊό Ad26 και στοχεύει στην πρωτεΐνη ακίδα. Αυτή η υψηλή αποτελεσματικότητα και η μείωση της σοβαρότητας της νόσου μετά από μόνο μία δόση του εμβολίου είναι όμως ιδιαίτερα ενθαρρυντική για τις τρέχουσες στρατηγικές εξοικονόμησης δόσεων.

   Περιμένουμε νέα για την πορεία του φακέλου του ρωσικού εμβολίου στην ΕΕ και αισίως και νέα για την προστασία που παρέχει έναντι των νέων παραλλαγών του ιού.

   Ταυτόχρονα όμως να πω, πως είναι επίσης πολύ σημαντικό πως πολλές άλλες χώρες έχουν κάνει συμφωνίες αγοράς του ρωσικού εμβολίου και χιλιάδες άνθρωποι θα ξεκινήσουν να εμβολιάζονται σύντομα και με αυτό. Η πανδημία δεν θα λήξει αν δεν έρθουν σε πέρας μαζικοί εμβολιασμοί σε όλο τον πλανήτη".

   Sputnik-V: Τα αποτελέσματα της κλινικής δοκιμής δείχνουν ισχυρή προστασία έως και πάνω από 87% σε όλες τις ηλικιακές ομάδες.

Η Γερμανία σε συμπαραγωγή του ρωσικού εμβολίου Sputnik-V

   Επίσης μαθαίνουμε ότι ο Υπουργός Υγείας της Γερμανίας κος Γενς Σπαν, δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο η Γερμανία να συνδράμει στην παραγωγή του ρωσικού εμβολίου Sputnik-V πριν λάβει την άδεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Την δήλωση αυτή έκανε ο Γερμανός υπουργός μιλώντας στην on-line διάσκεψη «Ευρώπη-2021» που διοργάνωσαν οι εφημερίδες Die Zeit, Handelsblatt, Der Tagesspiegel και WirtschaftsWoche.

   Ο Γερμανός υπουργός Υγείας επιβεβαίωσε ότι η ρωσική πλευρά αποτάθηκε στην γερμανική κυβέρνηση με την παράκληση να αξιολογήσει αν υπάρχει η δυνατότητα να αξιοποιηθούν οι υπάρχουσες στην Γερμανία παραγωγικές δυνατότητες για την παραγωγή του ρωσικού εμβολίου.

Το Sputnik-V είναι φθηνό

   Το ρωσικό εμβόλιο Sputnik-V κατά του νέου κορωνοϊού θα πωλείται στις χώρες του εξωτερικού στην τιμή των περίπου 10 δολαρίων (=8,3 ευρώ), δήλωσε σήμερα σε συνέντευξή του στο τηλεοπτικό δίκτυο Sky News ο επικεφαλής του Ρωσικού Ταμείου Άμεσων Επενδύσεων RDIF, κος Κιρίλ Ντμίτριεφ.

   «Θα πωλούμε το εμβόλιο περίπου σ' αυτή την τιμή που έχει ορισθεί αυτή τη στιγμή. Δεν θα έχουμε σημαντικά οφέλη από τα κέρδη, αλλά απλώς προσπαθούμε να αποσβέσουμε τις επενδύσεις που έχουμε κάνει» δήλωσε ο ίδιος, υπογραμμίζοντας ότι οι δημιουργοί του εμβολίου θεωρούν ότι αυτό είναι ζήτημα ευθύνης ενώπιον της κοινωνίας.

~~~

Σημείωση: Το παραπάνω άρθρο δεν θα ήταν δυνατό να γραφεί εάν δεν είχαμε τις πρωτότυπες πηγές ενημέρωσης από τους ιστοτόπους:  

https://www.iatronet.gr/ 

https://www.grtimes.gr

και 

https://m.naftemporiki.gr

τους οποίους

 ευχαριστούμε θερμά!

Ο λοιμός των Αθηνών & το σύνδρομο του Θουκυδίδη

Ο λοιμός του Θουκυδίδη και οι Αθηναίοι

Πίνακας του 1652 του Μίχιελ Σβέιρτς.
Θεωρείται ότι αναπαριστά τον λοιμό των Αθηνών

Του Αλέξανδρου Σχισμένου*

   Πόσο καιρό διατηρείται στη συλλογική μνήμη μία πανδημία; Η απάντηση προφανώς εξαρτάται από τον τρόπο και το μέσο καταγραφής της. Ένα διαφωτιστικό παράδειγμα είναι ο λοιμός της αρχαίας Αθήνας κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, που διατηρείται στο σύγχρονο κοινωνικό φαντασιακό μέσω της γραφίδας του Θουκυδίδη:
   «Πέθαιναν οι άνθρωποι, και όσοι δεν είχαν καμιά περιποίηση και άλλοι, παρ᾽ όλες τις περιποιήσεις. Μπορεί κανείς να πει ότι κανένα αποτελεσματικό φάρμακο δεν βρέθηκε, γιατί εκείνο που ωφελούσε τον ένα έβλαπτε τον άλλο. [2.51.3] Καμιά κράση, ισχυρή ή αδύνατη, δεν μπορούσε ν᾽ αντισταθεί στην αρρώστια που τους σάρωνε όλους, ακόμα κι εκείνους τους οποίους νοσήλευαν με κάθε φροντίδα». 
   Χάρις στον κόπο και το ταλέντο του Θουκυδίδη, μνημονεύεται αυτός, ανάμεσα σε τόσους άλλους, ο λοιμός που χτύπησε την Αθήνα το 430 π.Χ. και ενώ η πόλη βρισκόταν υπό πολιορκία από τους Σπαρτιάτες. Ο λοιμός πρωτοεμφανίστηκε τον Μάη του 430 π.Χ., με ένα δεύτερο κύμα το 428 π.Χ. και ένα τρίτο το 427 π.Χ., θανατώνοντας εν τέλει σχεδόν το ένα τρίτο του πληθυσμού της Αττικής.
   Ο Αθηναίος ιστορικός πέρασε την ασθένεια, η οποία δεν έχει ακόμη ταυτοποιηθεί με βεβαιότητα (για κάποιους σύγχρονους μελετητές επρόκειτο για μια μορφή τυφοειδούς πυρετού, για άλλους ευλογιά, για άλλους γρίπη κτλ.), επιβίωσε και απαθανάτισε την εμπειρία του. Η περιγραφή του είναι σημαντική για πολλούς λόγους. Μας επιτρέπει να δούμε την ασθένεια σαν φυσικό φαινόμενο που ενσκήπτει σε μια αρχαία πόλη, μας επιτρέπει να δούμε τις κοινωνικές επιπτώσεις της ασθένειας & μας βοηθά να τις συγκρίνουμε με την κατάσταση που βιώνουμε σήμερα στην πανδημία του κορονοϊού πέρα από την απόσταση των χιλιετιών.

Πορτραίτο του Θουκυδίδη πρώϊμης Ρωμαϊκής εποχής. Από ψηφιδωτό δάπεδο στην αρχαία ελληνική πόλη Σελεύκεια της Παμφυλίας σημερινή Ανατολία (Μουσείο Αττάλειας)

  Στην περιγραφή του ο Θουκυδίδης περιγράφει τις εκδηλώσεις της ασθένειας και τις επιπτώσεις της χωρίς να παρασυρθεί σε θεολογικού τύπου ερμηνείες, και έτσι ακολουθεί τον σύγχρονό του Ιπποκράτη στην απόρριψη της παραδοσιακής αντίληψης των λοιμώξεων ως θείας τιμωρίας. Και ο Θουκυδίδης και ο Ιπποκράτης διανοητικά συμμετέχουν στον αρχαίο διαφωτισμό, σε μία κίνηση ρήξης με την αρχαϊκή παράδοση, προς όφελος μιας νέας, ορθολογικής σύλληψης του κόσμου που απέκλειε την θεϊκή παρέμβαση ή την θεϊκή προέλευση τόσο των υγειονομικών όσο και των πολιτικών γεγονότων.[1]
   Ο Θουκυδίδης, εκτός των άλλων, φαίνεται ότι είναι και ο πρώτος που παρατήρησε την απόκτηση ανοσίας από τους ιαθέντες της λοίμωξης:
«[2.51.6.] Η αρρώστια δεν πρόσβαλλε ποτέ τον ίδιο άνθρωπο δεύτερη φορά ή, αν τούτο συνέβαινε, δεν ήταν θανατηφόρα. Οι άλλοι μακάριζαν όσους είχαν σωθεί, και οι ίδιοι απ᾽ την μεγάλη τους χαρά, είχαν την μάταιη ελπίδα ότι δεν θα πέθαιναν πια ποτέ από άλλη αρρώστια.»
   Δεν υπάρχει στα γραπτά του Ιπποκράτη[2] αυτή η σημαντική επισήμανση που προκύπτει από την καταγραφή της εμπειρίας. Ωστόσο ο Θουκυδίδης μένει στην περιγραφή και εγκαταλείπει κάθε απόπειρα ορθολογικής εξήγησης των αιτίων μιας ασθένειας που χαρακτηρίζει ως ισχυρότερη από τη λογική (κρεῖσσον λόγου). Ασφαλώς η ιατρική γνώση της εποχής δεν άφηνε πολλές επιλογές. Ο ίδιος παραπέμπει την εξήγηση στους ιατρούς, καθώς στρέφεται σε άλλο πεδίο, στο κοινωνικο-ιστορικό, όπου οι κοινωνικοί μετασχηματισμοί υπερισχύουν της ατομικής μοίρας. Εδώ είναι οι ανθρώπινες κοινωνίες που συγκρούονται και η ανθρώπινη φύση εκδηλώνεται ως κοινό υπόβαθρο των εκάστοτε συγκρούσεων, που προκαλεί, αλλοιώνοντας μέσω των παθών της τις κοινωνικές σχέσεις τόσο εντός όσο και εκτός των πόλεων. Μέσω και υπεράνω της ατομικής παθογένειας του φθόνου και της πλεονεξίας είναι η κοινωνική παθογένεια της πολιτικής κυριαρχίας που επικρατεί, η τάση της κυριαρχίας να εξαπλώνεται.

 Μωσαϊκό Θουκυδίδη από την Jerash της Ιορδανίας. Ρωμαϊκός 3ος αιώνας μ.Χ. Μουσείο της Περγάμου, Βερολίνο

   Αν διαβάσουμε το κείμενό του θα δούμε ότι, παρά την απόσταση, υπάρχουν κάποια κοινά στην επίδραση του λοιμού στο κοινωνικό φαντασιακό τότε και τώρα. Αλλά υπάρχουν μεγαλύτερες και πιο σημαντικές διαφορές που εξαρτώνται άμεσα από την πολιτική θέσμιση. Θα αναφέρω, εν συντομία, τρία σημεία. Την κοινωνική αλληλεγγύη, τον αυτοπεριορισμό και τη λογοδοσία.

   Μπορούμε να υποθέσουμε ότι η κοινωνική αλληλεγγύη αποτελούσε το θεμέλιο μιας πόλεως που βασιζόταν στην αυτοκυβέρνηση και την ισότητα των πολιτών. Ωστόσο, δεδομένων και των αυστηρών αποκλειστικών καθορισμών της ιδιότητας του πολίτη, δεν φαίνεται να υπήρχε ένα ενιαίο αίσθημα κοινωνικής αλληλεγγύης, μα διάφορες αλληλοκαλυπτόμενες μορφές της που τέμνονταν στον δημόσιο χρόνο και χώρο.

   Η κοινωνική αλληλεγγύη μεταξύ των πολιτών προφανώς βασιζόταν σε ένα πολιτικό φαντασιακό αυτονομίας που παρίστανε την ενότητα της πόλεως ως ενότητα μιας αυτοκυβερνώμενης κοινότητας ίσων. Μα τέτοιοι ήταν μόνο οι ενήλικες γηγενείς άνδρες.

   Η κοινωνική αλληλεγγύη μεταξύ των πολιτών και των υπολοίπων μελών των οίκων τους (δηλαδή τα παιδιά, τις γυναίκες και, για τις πλούσιες οικογένειες, τους δούλους) πιθανώς βασιζόταν σε ένα παλαιότερο φατριαστικό φαντασιακό πατριαρχίας που παρίστανε την ενότητα της πόλεως ως κοινότητας γενών.

   Η κοινωνική αλληλεγγύη μεταξύ των πολιτών και των ξένων, μάλλον βασιζόταν στο θρησκευτικής προέλευσης φαντασιακό της φιλοξενίας, που παρέπεμπε στην ενότητα της ανθρωπότητας ως οντολογικής κοινότητας θνητών. Οι σχέσεις με τους μετοίκους, που βασιζόταν σε εμπορικά συμφέροντα οικονομικής φύσεως είναι πιο θολές.

   Η ασθένεια, λόγω της μεταδοτικότητάς της, έπληξε την βασική κοινωνική εκδήλωση αλληλεγγύης, δηλαδή τη φροντίδα του ασθενούς:

   «[2.51.4] Το χειρότερο απ᾽ όλα δεν ήταν μόνο η κατάθλιψη εκείνων που αρρώσταιναν κι απελπίζονταν αμέσως, αφήνοντας τον εαυτό τους αντί ν᾽ αντιδράσουν, αλλά και το ότι, νοσηλεύοντας ο ένας τον άλλο, κολλούσαν την αρρώστια και πέθαιναν σαν τα πρόβατα. Αυτό προκάλεσε την μεγαλύτερη καταστροφή [2.51.5] και τούτο επειδή ή αποφεύγαν, από φόβο, να περιποιηθούν τους αρρώστους και αυτοί πέθαιναν έρημοι —κι έτσι άδειασαν πολλά σπίτια γιατί δεν ήταν κανείς να τους κοιτάξει— ή τότε επικοινωνούσαν με τους αρρώστους, κολλούσαν την λοιμική και πέθαιναν. Τούτο συνέβαινε κυρίως σε όσους, από καλοσύνη και φιλότιμο πήγαιναν, αψηφώντας τον εαυτό τους, σε αρρώστους φίλους τους. Αλλού πάλι, και αυτοί οι συγγενείς, τσακισμένοι από την συμφορά, παρατούσαν και τα μοιρολόγια ακόμα.»

   Σε αυτές τις συνθήκες και υπό τέτοια πίεση, φαίνεται ότι τα διάφορα πλέγματα της κοινωνικής αλληλεγγύης άρχισαν να ξεπλέκονται, καθώς την εγκατάλειψη του ασθενούς ακολούθησε η εγκατάλειψη των ιερών υποχρεώσεων και έπειτα των κοινωνικών συμβάσεων συμπεριφοράς.

Η Αθηναία πρόγονή μας Μύρτις (440π.χ.-430π.χ.) σε ανακατασκευασμένη μορφή της. Αιτία θανάτου "Τυφοειδής Πυρετός", Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών

   Η ίδια η συγκέντρωση ανθρώπων και η αστικοποίηση της Αττικής – που, με πληθυσμό σχεδόν 300.000 ανθρώπους αποτελούσε και τότε το πυκνότερο πληθυσμιακό κέντρο της Ιωνίας – ενίσχυσε τη μετάδοση της ασθένειας. Και ενώ η αθηναϊκή δημοκρατία εξασφάλιζε την ισότητα και αυτονομία των περίπου 40.000 ενήλικων ανδρών πολιτών, η αποκλειστικότητα της ιδιότητας του πολίτη δημιουργούσε μια δευτερογενή αριστοκρατικού τύπου κοινωνική διαστρωμάτωση, με κορυφή την μειοψηφία των ελεύθερων πολιτών και βάση την πλειοψηφία των αποκλεισμένων. Εν καιρώ πολέμου, ενώ οι Σπαρτιάτες λεηλατούσαν την Αττική, η παραδοσιακή φιλοξενία των πληθυσμών της υπαίθρου εντός των τειχών της πόλεως έφτασε στα όριά της και κατέρρευσε καθώς ξεπεράστηκε η στεγαστική δυνατότητα της Αθήνας:

    «[2.52.1] Εκείνο που χειροτέρεψε πολύ την κατάσταση ήταν η συγκέντρωση μέσα στην πόλη όλου του πληθυσμού της υπαίθρου. Υπέφεραν περισσότερο οι πρόσφυγες. [2.52.2] Μη έχοντας σπίτια, ζούσαν σε πνιγηρές καλύβες μέσα στο καλοκαίρι και πέθαιναν ανάκατα ο ένας απάνω στον άλλο ή σέρνονταν μες στους δρόμους μισοπεθαμένοι, ενώ άλλοι, από την άσβηστη δίψα τους, μαζεύονταν γύρω από τις βρύσες. [2.52.3] Οι περίβολοι των ναών, όπου είχαν κατασκηνώσει, ήσαν γεμάτοι νεκρούς που πέθαιναν εκεί, γιατί καθώς φούντωνε το κακό, οι άνθρωποι, βασανισμένοι απ᾽ την αρρώστια, έφταναν σε απόγνωση κι αδιαφορούσαν πια για τα ιερά και τα όσια. [2.52.4] Δεν τηρούσαν πια καμιά απ᾽ τις τελετές για την ταφή των νεκρών κι ο καθένας έθαβε τους δικούς του όπως μπορούσε. Πολλοί, που, απ᾽ τους πολλούς θανάτους στην οικογένειά τους, τους είχαν λείψει τα χρειαζούμενα, μεταχειρίζονταν άπρεπους τρόπους. Άλλοι αποθέταν τον δικό τους νεκρό σε ξένη έτοιμη πυρά κι έβαζαν φωτιά στα ξύλα κι άλλοι έριχναν τον νεκρό τους επάνω σε πυρά όπου καιγόταν άλλος νεκρός κι έφευγαν γρήγορα.»

   Ας παρατηρήσουμε όμως ότι δεν υπήρξε ούτε καταστολή ούτε δαιμονοποίηση των προσφύγων. Οι φήμες που διαδόθηκαν ήταν ότι οι Λακεδαιμόνιοι είχαν δηλητηριάσει τα πηγάδια, μα τέτοιες φήμες, παρότι εσφαλμένες, έχουν μια ευλογοφάνεια μεταξύ εμπολέμων. Ασφαλώς οι Αθηναίοι κατανοούσαν ότι ο πόλεμος που οι ίδιοι είχαν αποφασίσει είχε δημιουργήσει τους πρόσφυγες και δεν υπήρξε μετατόπιση της κοινωνικής απελπισίας σε κοινωνικό μίσος. Προφανώς αυτή η κατανόηση βασιζόταν στο γεγονός ότι πράγματι οι ίδιοι είχαν αποφασίσει τον πόλεμο συλλογικά, σε συνέλευση του Δήμου και όχι κάποιος άλλος εξ ονόματός τους.

   Ωστόσο, ο κλονισμός της κοινωνικής αλληλεγγύης σήμαινε και την αποτυχία του αυτοπεριορισμού στο ιδιωτικό και ημι-δημόσιο (δηλαδή το αγοραίο) πεδίο. Ο συλλογικός πανικός οδήγησε σε ηθικό κατακερματισμό το σύνολο των Αθηναίων πολιτών και οδήγησε σε ακραίες ατομικές συμπεριφορές:

    «[2.53.1] Αλλά η λοιμική προκάλεσε και πολλά άλλα κακά που πρώτη φορά αναφάνηκαν στην πολιτεία, γιατί ο καθένας τολμούσε πιο φανερά, τώρα, να κάνει πράγματα που πριν τα έκανε κρυφά, και τούτο επειδή έβλεπαν πόσο απότομη είναι η μεταβολή της τύχης του ανθρώπου. Πλούσιοι πέθαιναν ξαφνικά και φτωχοί, που δεν είχαν ποτέ τίποτε, τους κληρονομούσαν κι έπαιρναν αμέσως όλη τους την περιουσία. [2.53.2] Έτσι, οι περισσότεροι, βλέποντας πόσο εφήμερος είναι ο πλούτος και αβέβαιη η ζωή, βιάζονταν να ξοδέψουν τα χρήματά τους και να τα χαρούν. [2.53.3] Κανείς δεν ήταν πια πρόθυμος να υποβληθεί σ᾽ οποιοδήποτε κόπο για κάτι που άλλοτε μπορούσε να φανεί χρήσιμο, και τούτο επειδή σκεπτόταν ότι ήταν πιθανό να πεθάνει προτού τελειώσει εκείνο για το οποίο θα κόπιαζε. Η ευχαρίστηση της στιγμής και το άμεσο κέρδος κατάντησε να θεωρείται και καλό και χρήσιμο. [2.53.4] Ούτε ο φόβος των Θεών ούτε οι νόμοι των ανθρώπων τους συγκρατούσαν. Επειδή έβλεπαν ότι όλοι πέθαιναν, χωρίς διάκριση, δεν είχαν πια την αίσθηση του τί ήταν ευσέβεια και τί δεν ήταν και κανείς δεν πίστευε πως θα γλυτώσει απ᾽ την αρρώστια για να δώσει λόγο και να τιμωρηθεί για τις άδικες πράξεις του. Όλοι θεωρούσαν ότι η τιμωρία, που κρεμόταν κιόλας πάνω απ᾽ το κεφάλι τους, ήταν πολύ βαρύτερη από κάθε άλλην κι έπρεπε, προτού την υποστούν, να χαρούν κάπως τη ζωή.»

Ο  Ιπποκράτης χρησιμοποιεί την φωτιά για την καταπολέμηση του λοιμού

   Όπως φαίνεται, η ηθική κατάρρευση οφείλεται στη σφοδρότητα της ασθένειας και την ταχύτητα της εξάπλωσής της που κλόνισαν τα ίδια τα θεμέλια της πόλεως – τους νόμους των ανθρώπων- αλλά και της κοσμικής ισορροπίας – τον φόβο των Θεών – ακριβώς επειδή λαβώθηκε η συλλογική αίσθηση του κοινωνικού χρόνου και του κοινού μέλλοντος. Η πανταχού παρουσία του θανάτου συρρίκνωσε τον κοινό μελλοντικό ορίζοντα προσδοκιών στο φρενήρες άγχος των στιγμιαίων απολαύσεων – αποδράσεων. Ασφαλώς αυτός ο κλονισμός του κοινού δημόσιου χρόνου και ο κατακερματισμός του σε ιδιωτικές χρονικότητες καθορισμένες από τον (μη) ορίζοντα του θανάτου ενέτεινε τις κοινωνικές ανισότητες που περιέβαλλαν τον εξισωτικό πολιτικό πυρήνα του αθηναϊκού Δήμου. Η σκιά του θανάτου δεν είχε να κάνει με τη συλλογική επίγνωση της θνητότητας – που είναι φανερή στους μύθους και τις τραγωδίες – αλλά με την βιαιότητα του επερχόμενου, με τη βεβιασμένη συντριβή μιας ήδη πεπερασμένης ζωής. Έτσι η απώλεια του μέλλοντος μετατράπηκε για κάποιους σε προσπάθεια αναπλήρωσής του μέσω της εμβύθισης στο φευγαλέο μα συστατικό σημείο του πεπερασμένου, τη στιγμή. Μα η ιδιωτική στιγμή δεν έχει να κάνει με το κοινωνικό παρόν υπό τέτοιες συνθήκες, καθώς αποτελεί μια προσπάθεια απόδρασης από αυτό το κοινό παρόν, μία προσπάθεια καταδικασμένη. Ο μεγάλος κίνδυνος που συνόδευε την επιδημία ήταν ο κίνδυνος της ιδιώτευσης.

   Όμως, από ό,τι φαίνεται, η συνέχιση του δημόσιου πολιτικού χρόνου απέτρεψε τον ολοκληρωτικό κατακερματισμό της πόλης σε απομονωμένες οικογένειες. Σε ένα τελικό λοιπόν στάδιο, το μόνο πεδίο της κοινωνικής αλληλεγγύης που άντεξε ήταν η πολιτική της διάσταση.

   Ο αυτοπεριορισμός, που φάνηκε να καταρρέει μαζί με την κοινωνική αλληλεγγύη σε όλα τα πεδία, τόσο στην ιδιωτική όσο και στην ιδιωτική/δημόσια σφαίρα, δεν κατέρρευσε εν τούτοις στην αμιγώς δημόσια/δημόσια σφαίρα, δηλαδή στην πολιτική, και έτσι η πόλις δεν διαλύθηκε.                       

   Αντιθέτως, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι ο συνδυασμός του ήθους του αυτοπεριορισμού με το ήθος της κοινωνικής αλληλεγγύης στον δημόσιο πολιτικό χώρο ήταν το μοναδικό δίχτυ ασφαλείας που διατήρησε την ενότητα των Αθηναίων.

Ενώ το ατομικό ήθος καταρρακωνόταν, ενώ οι αγοραίες συμπεριφορές εκτραχυνόταν, οι πολιτικοί θεσμοί λειτουργούσαν. Η πόλη, εν καιρώ πολέμου, δεν παραδόθηκε και, στις συνελεύσεις του Δήμου, το ταλαίπωρο από τις κακουχίες υποκείμενο ανορθωνόταν με το κύρος του αυτόνομου πολίτη. Οι Αθηναίοι έζησαν την εξάπλωση του λοιμού και τη μεγαλύτερη ως τότε λεηλασία της Αττικής από τον σπαρτιάτικο στρατό, μα δεν ιδιώτευσαν. Αντιθέτως, συνέχισαν να συναποφασίζουν και να μάχονται, στέλνοντας μάλιστα στόλο στην Πελοπόννησο.

   Οι (αμεσο)δημοκρατικοί θεσμοί εξασφάλισαν την έμπρακτη εκδήλωση και του αυτοπεριορισμού και της κοινωνικής αλληλεγγύης στον δημόσιο χώρο και απέτρεψαν την οριστική απόσυρση και απομόνωση των πολιτών, ακόμη και εν καιρώ απελπισίας. Οι Αθηναίοι ζούσαν πολιτικά.

   Και εδώ ερχόμαστε στο τρίτο σημείο, τη λογοδοσία. Η λογοδοσία, το λόγον διδόναι, ήταν συνάμα φιλοσοφική και πολιτική απαίτηση. Τόσο ο Θουκυδίδης όσο και ο Ιπποκράτης εκφράζουν στο έργο τους την απαίτηση του θεωρητικού λόγον διδόναι και της ορθολογικής τεκμηρίωσης των θεωρητικών συμπερασμάτων ενάντια στις παραδοσιακές μυθολογίες. Το αίτημα της ορθολογικής εξέτασης των φαινομένων και της τεκμηρίωσης βασίζεται πάνω στο αξίωμα ότι ο ανθρώπινος λόγος είναι κοινός και ότι όλα μπορούν να τεθούν υπό δημόσια κριτική.

   Στο πεδίο της πολιτικής, το λόγον διδόναι πραγματώνεται στους θεσμούς της λογοδοσίας των αξιωματούχων απέναντι στη συνέλευση των πολιτών, αλλά και στους θεσμούς της αυτό-λογοδοσίας των μελών της συνέλευσης απέναντι στην ίδια. Η λογοδοσία βασίζεται στην κοινωνική αλληλεγγύη και εξασφαλίζει τον αυτοπεριορισμό.

   Έτσι, βλέπουμε τον Περικλή να λογοδοτεί ενώπιον του λαού και να απολογείται στη συνέλευση του Δήμου, ενώ παράλληλα προσπαθεί να αντιταχθεί στην πρόταση ανακωχής με τους Λακεδαιμόνιους.

   Ο λόγος του Περικλή στη συνέλευση δεν θυμίζει τίποτε από την ασάφεια, τη συγκάλυψη της αλήθειας και τον προστακτικό τόνο των σημερινών κυβερνώντων του κράτους. Ο Περικλής μιλάει σε ίσους, όχι σε υπηκόους, με στόχο να πείσει, όχι να διατάξει:

   «Είχα προβλέψει την εναντίον μου αγανάκτησή σας —καταλαβαίνω πολύ καλά τα αίτιά της— και γι᾽ αυτό συγκάλεσα Εκκλησία, για να σας θυμίσω, ακριβώς, μερικά πράματα και να σας αποδείξω ότι έχετε άδικο ν᾽ αγανακτείτε εναντίον μου και ότι δεν δείχνετε καρτερία μπροστά στις συμφορές. [2.60.2] Πιστεύω ότι, αν μια πολιτεία βρίσκεται στο σύνολό της σε ακμή, εξυπηρετεί πολύ καλύτερα τους πολίτες παρά όταν οι πολίτες ευτυχούν ο καθένας, αλλά η πολιτεία στο σύνολό της δυστυχεί. [2.60.3] Όσο κι αν ένας ιδιώτης ευτυχεί στις ιδιωτικές του υποθέσεις, καταστρέφεται κι ο ίδιος μαζί με την πατρίδα του, αν καταστραφεί εκείνη. Αν όμως δυστυχήσει, ενώ η πατρίδα του ευημερεί, έχει πολλές ελπίδες να σωθεί. [2.60.4] Αφού, λοιπόν, η πολιτεία μπορεί ν᾽ ανθέξει στις δυστυχίες των πολιτών της, ενώ οι πολίτες δεν μπορούν ν᾽ ανθέξουν στην δυστυχία της πολιτείας, πώς είναι δυνατόν να μην την βοηθήσομε, αλλά να κάνομε ό,τι σεις τώρα κάνετε;»   

   Η απόφαση της συνέλευσης δείχνει πως οι πολιτικοί θεσμοί της αθηναϊκής αυτονομίας δεν κάμφθηκαν από τα πλήγματα του λοιμού. Από τη μία αποφασίζουν να μην παραδοθούν στους Σπαρτιάτες και να συνεχίσουν τη συλλογική πολεμική προσπάθεια – εκείνη τη στιγμή μια αμυντική προσπάθεια επιβίωσης της Αθήνας – και από την άλλη δεν διστάζουν να επιβάλλουν πρόστιμο στον Περικλή. Και οι δύο αποφάσεις είναι αποφάσεις διάσωσης της αθηναϊκής άμεσης δημοκρατίας και επαναβεβαίωση της εμπιστοσύνης που είχαν οι Αθηναίοι πολίτες τόσο στους θεσμούς αυτοκυβέρνησής τους όσο και στον εαυτό τους, ακόμη και εν μέσω πανδημίας.

   Η Αθήνα επιβίωσε από τον λοιμό εξασθενημένη μα ικανή να συνεχίσει την πολεμική προσπάθεια με εκστρατείες μεγάλου βεληνεκούς (όπως η Σικελική Εκστρατεία) και τελικά να ηττηθεί για άλλους λόγους. Ένας από αυτούς ίσως είναι η άρνηση του αθηναϊκού Δήμου να διευρύνει τα πολιτικά δικαιώματα καταρχάς σε όλο τον πληθυσμό και έπειτα στους κατοίκους των άλλων πόλεων της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Αρνούμενοι την επέκταση και την εμβάθυνση της πολιτικής ιδιότητας οι Αθηναίοι συγκρότησαν την επικράτειά τους ως μία παράδοξη – πρωτοφανή – ασυμμετρία ανάμεσα στην πρωτεύουσα δημοκρατική πολιτεία, την αποφασισμένη να υπερασπιστεί την αυτονομία της με κάθε τρόπο, και την διευρυμένη περιοχή των δεκάδων άλλων πόλεων που εκμεταλλευόταν, όχι όμως ως κτήσεις της, αλλά ως – υποτίθεται εξίσου αυτόνομους – συμμάχους. 

    Αυτή η ασυμμετρία έγινε γρήγορα αντιληπτή από τις συμμαχικές πόλεις, οδηγώντας σε εξεγέρσεις ενάντια στην καταναγκαστική εξωτερική πολιτική των Αθηνών, και στην τελική τους ήττα. Ίσως αν δεν υπήρχε η ήττα στον Πελοποννησιακό Πόλεμο η Αθήνα να έπρεπε να αντιμετωπίσει την εσωτερική ασυμμετρία της κοινωνικής της συγκρότησης, που αναπαρήγαγε ανισότητες πλούτου και κοινωνικούς αποκλεισμούς, ουσιωδώς αντιφατικούς προς την εξισωτική (αμεσο)δημοκρατική θέσμιση.

   Μα, όσον αφορά την επιδημία, οι Αθηναίοι, που δεν είχαν ούτε τη σύγχρονη δυτική τεχνολογία, ούτε τα εμβόλια, ούτε την ιατρική γνώση, φαίνονται καλύτερα εξοπλισμένοι από τα σύγχρονα κράτη σε τρία σημαντικά σημεία:

Στην κοινωνική αλληλεγγύη, η οποία βασιζόταν στην κοινή συμμετοχή στην άσκηση της εξουσίας και την κοινή ευθύνη.

Στον αυτοπεριορισμό, ο οποίος βασιζόταν στην κοινή πληροφόρηση και την κοινή θέσπιση των νομικών ορίων.

Στη λογοδοσία, που εξασφάλιζε ότι όχι μόνο η λήψη μα και η εκτέλεση των πολιτικών αποφάσεων ελεγχόταν από τη συνέλευση του Δήμου.

   Αν συγκρίνουμε τον λόγο του Περικλή με οποιοδήποτε διάγγελμα σημερινού πολιτικού η διαφορά στο ύφος και το περιεχόμενο είναι τόσο προφανής όσο και η διαφορά μεταξύ πειθούς και εξαναγκασμού. Η διαφορά είναι ότι ο Περικλής απευθυνόταν σε ισότιμους συμπολίτες που μπορούσαν να τον καθαιρέσουν, ενώ οι σύγχρονοι ηγέτες απλώς σε υπηκόους που μπορούν μόνο να αλλάξουν κανάλι.

---

[1]   Ο Ιπποκράτης αποκόπηκε ρητά από την Ασκληπιεία παράδοση αρνούμενος την «θεόθεν νόσον». Αρνείται πως η ασθένεια είναι τιμωρία των θεών και την αποδίδει σε φυσικά αίτια, στο φυσικό περιβάλλον, στη δίαιτα, στη διαμονή. Στους ορισμούς του διέκρινε την κατηγορία του είδους, τα τυπικά χαρακτηριστικά μιας ασθένειας και την υποκατηγορία των τρόπων, τις ιδιαίτερες εκδηλώσεις της ασθένειας από άτομο σε άτομο, παρατηρώντας επιπλέον πως κάποιες ασθένειες ενδημούν σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα. Το δίπολο που συσχετίζει είναι ο ασθενής και το φυσικό περιβάλλον και η δυσαρμονία τους εκδηλώνεται ως διατάραξη των χυμών του σώματος.

    Η ιδέα της διάκρισης των συστατικών χαρακτηριστικών ενός γενικού φαινομένου από τις ειδικές μορφές και εκδηλώσεις του αντηχεί και στη Θουκυδίδεια προσπάθεια να εντοπιστούν και να διακριθούν τα εναρκτήρια γεγονότα του πολέμου αφενός από τις συνειδητές πολιτικές αιτιάσεις (τὰς αἰτίας) και αφετέρου από τη βαθύτερη αφορμή (ἀληθεστάτην πρόφασιν), που είχε φαντασιακή διάσταση και ήταν ο φόβος που προκαλούσε η αύξηση της ισχύος της Αθήνας στους Λακεδαιμόνιους, φόβος που εδράζεται σε χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης. Όπως και με την Ιπποκρατική προσέγγιση στην ασθένεια, η έρευνα έχει παραδειγματικό χαρακτήρα με τη διάγνωση να στοχεύει στην πρόγνωση, καθώς βασίζεται στην υπόθεση ότι παρόμοια φαινόμενα θα εμφανιστούν ξανά εξαιτίας των ίδιων ανθρώπινων παθογενειών.

[2]    Βλ. Rosalind Thomas, Thucydides and his intellectual milieu, στον τόμο The Oxford Handbook on Thucydides, Oxford University Press 2017, σ. 572

-Αναδημοσίευση από τον "ελεύθερο δικτυακό τόπο δημόσιου στοχασμού, ιδεών, διαλόγου και κριτικής σκέψης

ΑΥΤΟΛΕΞΕΙ"

* Αλέξανδρος Σχισμένος: γεννήθηκε το 1978 στην Αθήνα και μεγάλωσε στο Αγρίνιο. Είναι διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Παν/μίου Ιωαννίνων. Υπήρξε μέλος της συντακτικής ομάδας των περιοδικών ContAct (2000-2007) και Βαβυλωνία (2003-2019), ενώ συνεργάστηκε με διάφορες εφημερίδες και έντυπα ως σκιτσογράφος. Κυκλοφορούν τα έργα του: «Το Ταξίδι του Λόγου: Αμερικκκή» (κόμικ – εκδ. Εξάρχεια), «Comix ergo sum» (φιλοσοφικά εικονογραφημένα – εκδ. Εξάρχεια), «Η ανθρώπινη τρικυμία: Ψυχή και αυτονομία στη φιλοσοφία του Κορνήλιου Καστοριάδη» (φιλοσοφική μελέτη – εκδ. Εξάρχεια), «Μετά τον Καστοριάδη: Δρόμοι της αυτονομίας στον 21ο αιώνα» (δοκίμιο μαζί με τον Νίκο Ιωάννου – εκδ. Εξάρχεια), «Το τέλος της εθνικής πολιτικής» (δοκίμιο μαζί με τον Νίκο Ιωάννου – εκδ. Εξάρχεια), «Μικρή πραγματεία για τον ερωτικό χρόνο» (εκδ. RedMarks). Επιμελήθηκε μαζί με τον Γ. Κτενά τον τόμο «Η σκέψη του Κορνήλιου Καστοριάδη και η σημασία της για μας σήμερα» (εκδ. Ευρασία).

Το τέλος της τυφλότητας ως αναπηρίας;

 Συνθετικός Κερατοειδής βοηθά στην ανάκτηση της Όρασης

Η εταιρία CorNeat προμηθεύει τεχνητούς κερατοειδείς που τοποθετούνται κατευθείαν επί του οφθαλμού χωρίς περίπλοκες εγχειρητικές τεχνικές και μεταμόσχευση ιστού δωρητή.

   Την είδηση μεταφέρει η εφημερίδα Israel Hayom: Ένας ΑΜΕΑ τυφλός 78χρονος συνάνθρωπός μας -"Νομικά Τυφλός" όπως μεταφράζεται ο όρος για την πιστοποίηση της αναπηρίας του στην χώρα του-, ανέβλεψε ως ο πρώτος ασθενής που έλαβε τον νέο τύπο οφθαλμικού εμφυτεύματος. Το συνθετικό ιατρικό πρόσθετο ονομάζεται KPro και αναπτύχθηκε από την εταιρία CorNeat. Είναι το πρώτο εμφύτευμα που επιτρέπει την απευθείας ενσωμάτωσή του στα τοιχώματα του ματιού προκειμένου να αντικαταστήσει τραυματισμένους ή αλλοιωμένους κερατοειδείς χιτώνες χωρίς τη μεσολάβηση ιστού από δωρητή. Μάλιστα αμέσως μετά την εγχείρηση ο ασθενής αναγνώρισε συγγενικά του πρόσωπα, διάβασε αριθμούς πάνω σε οφθαλμολογικό πίνακα και μετείχε σε πλήθος άλλων αναγνωρίσεων κατά την πρώτη μετεπεμβατική εξέτασή του.

Η στιγμή που ο 78χρονος ανέκτησε μεγάλο μέρος της όρασής του

   Ο κερατοειδής χιτώνας είναι το διάφανο εκείνο στρώμα που καλύπτει και προστατεύει το εμπρόσθιο τμήμα του ματιού. Μπορεί να αλλοιωθεί ή να τραυματιστεί για διάφορους λόγους πχ εξαιτίας νόσων όπως η ψευδοφακική φυσαλιδώδης κερατοπάθεια, ο κερατοκώνος αλλά και από τραυματισμούς του ιστού.
   Η Προσθετική με Τεχνητά Μοσχεύματα για πάσχοντες ασθενείς από τον εκφυλισμό του κερατοειδή τους, είναι από χρόνια γνώριμη. Όμως αυτές οι χειρουργικές επεμβάσεις είναι πολύπλοκες, σύνθετες και συνήθως αποτελούν την έσχατη λύση. Αφορούν μόνο τα περιστατικά όπου οι μεταμοσχεύσεις ή τα εμφυτεύματα του δακτυλίου του κερατοειδούς δεν δίνουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. 

   Αντίθετα, η τοποθέτηση του εμφυτεύματος που παρασκεύασε η CorNeat απλοποιεί εξαιρετικά την διαδικασία απαιτώντας ελάχιστα ράμματα και τομές. Επίσης χρησιμοποιεί ένα βιομιμητικό υλικό που «ενεργοποιεί τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων οδηγώντας στη σταδιακή ενσωμάτωση τον ιστό» κατά την εταιρεία.
   Στο ιδιαίτερα ενδιαφέρον παρακάτω βίντεο βλέπουμε πώς επιτυγχάνεται το εμφύτευμα να ενσωματώνεται πλήρως στο οφθαλμικό τοίχωμα. «Ινοβλαστικά κύτταρα και κολλαγόνο σταδιακά αποικίζουν το πλαίσιο και η πλήρης ένωση επιτυγχάνεται μέσα σε διάστημα μερικών εβδομάδων, οδηγώντας τη μόνιμη ενσωμάτωση της συσκευής στο μάτι του ασθενούς» μας βεβαιώνει η CorNeat.

   Η εξέλιξη αυτή οδηγεί σε βελτιωμένη οπτική οξύτητα και «εξαιρετικά ταχείς χρόνους αποκατάστασης» ενώ επιπλέον πλεονέκτημα είναι ότι προκύπτει ένα αποδεκτό αισθητικά αποτέλεσμα.

Το χειρουργικό κιτ: Η εξαιρετικά απλή διαδικασία εμφύτευσης μπορεί να γίνει μετά από εκπαίδευση σε ένα εξοπλισμένο οφθαλμιατρείο

   Η διαδικασία εμφύτευσης είναι σχετικά σύντομη και απλή σε σύγκριση με άλλες επεμβάσεις ακόμη και σε σύγκριση με την κερατοπλαστική. Σε αντίθεση με τις γνωστές διαδικασίες που απαιτούν λεπτή συρραφή του δότη ιστού επί του κερατοειδή του ασθενούς -μια λεπτή διαδικασία που μπορεί να εκτελεστεί μόνο από πολύ ειδικευμένους και καλά εκπαιδευμένους χειρουργούς-, το CorNeat KPro τοποθετείται στον κερατοειδή του ασθενούς. Στην συνέχεια επικολλάται επί του οφθαλμού χρησιμοποιώντας τρία μη απορροφήσιμα σταθερά ράμματα. 

   Το εκπληκτικά απλό κιτ της επέμβασης δε μοιάζει πολύ με τα εξειδικευμένα χειρουργικά εργαλεία π.χ. της Χειρουργικής του Αμφιβληστροειδή. Φαίνονται σχετικά απλά και παρέχονται ως μέρος του κιτ εμφύτευσης: ο Δείκτης Σήμανσης και η Λαβίδα. Η πρακτική εξάσκηση είναι εύκολη και η εκπαίδευση μπορεί να ολοκληρωθεί σε μερικές ημέρες. 

   Πολύ σημαντικό στοιχείο είναι ότι ο απαιτούμενος χρόνος για την έκθεση του οφθαλμού στο περιβάλλον μετά την εγχείρηση -ο ιατρικός όρος είναι να δεις «ανοιχτό ουρανό»-, είναι λιγότερο από ένα λεπτό. Έτσι μειώνονται σημαντικά οι σχετικοί κίνδυνοι.

 Σχηματικά, το εμφύτευμα επί του οφθαλμού

   Η εταιρία ανακοίνωσε πως έχει εγκριθεί η συμμετοχή δέκα ακόμη ασθενών στις δοκιμές που πραγματοποιούνται στο Ισραήλ. Δύο ασθενείς στον Καναδά αναμένεται να λάβουν σύντομα έγκριση ενώ έξι ακόμη θα εγκριθούν στη Γαλλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ολλανδία. Παρότι το εμφύτευμα δεν περιλαμβάνει ηλεκτρονικά μέρη, θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερους ανθρώπους από άλλα ρομποτικά μάτια. «Μετά από χρόνια σκληρής προσπάθειας, το να παρακολουθούμε ένα συνάδελφο να τοποθετεί το CorNeat KPro με ευκολία και να βλέπουμε ένα συνάνθρωπό μας να ανακτά την όρασή του την επόμενη ημέρα, αποτέλεσε μια συναρπαστική όσο και βαθιά συγκινητική εμπειρία, πολλοί δακρύσαμε στο δωμάτιο», ανέφερε ο Δρ. Gilad Litvin, συνιδρυτής της CorNeat Vision.