Fake News

Οι «παραποιημένες» ειδήσεις και ο μετασχηματισμός της προπαγάνδας

   Ο καθηγητής ΜΜΕ και Επικοινωνίας στο ΕΚΠΑ, Γιώργος Πλειός, μιλώντας για το νέο του βιβλίο τόνισε πως το πρώτο που παρατηρεί κανείς είναι μια διάκριση που σπανίως επισημαίνεται στη δημόσια σφαίρα: «Οι παραποιημένες ειδήσεις δεν αποτελούν ψευδείς ειδήσεις, δεν περιγράφουν δηλαδή ένα γεγονός που δεν έγινε, αλλά αλλοιώνουν πτυχές του τρόπου με τον οποίο συντελέστηκε». 

   Ο πρόεδρος του τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, σημειώνει: «Ένα ερώτημα που προκύπτει, επομένως, δεν έχει να κάνει τόσο με τις τεχνικές διαφορές μεταξύ ψευδών και παραποιημένων ειδήσεων, όσο με το ειδικό ενδιαφέρον που παρουσιάζουν οι δεύτερες. Οι περισσότερες παραποιημένες ειδήσεις εδράζονται στην ψευδοεπιστήμη και αφορούν την υγεία, την αστροφυσική, την ψυχολογία και άλλα πεδία. Η πανδημία είναι εξαιρετικά εύφορο έδαφος», σημειώνει ο καθηγητής. «Η προπαγάνδα», λέει, «δεν είναι κάτι καινοφανές. Η διαφορά είναι ότι, πλέον, οι παραποιημένες ειδήσεις έχουν καταστεί δομικό φαινόμενο της ενημέρωσης σε ειρηνικές περιόδους».

   «Οι κύριοι λόγοι γι’ αυτό», συνεχίζει ο καθηγητής, «είναι η επίταση της πολιτικής πόλωσης, η εξασθένηση της ιδεολογίας σε κοινό, δημοσιογράφους και πολιτικούς, ως τρόπου αντίληψης του κόσμου, η εμπορευματοποίηση των ΜΜΕ και της πληροφορίας, η υπέρβαση του "στόρι" ως αφηγηματικού σχήματος περιγραφής των γεγονότων και φυσικά η κυριαρχία του Διαδικτύου». 

   Θα είχε άραγε αποτέλεσμα μια νομοθεσία που θα επιβάλλει πρόστιμα και ποινές; «Η νομοθεσία για τις ψευδείς ειδήσεις υπάρχει και πρέπει να εφαρμόζεται», καταλήγει ο καθηγητής. «Όμως με τις παραποιημένες τα πράγματα διαφέρουν. Κατ’ αρχάς, ποια παραποίηση θα τιμωρείται; Ο ετεροτοπισμός, ο ετεροχρονισμός, η αλλαγή σκηνικού του γεγονότος, η χρήση τμήματός του που εξυπηρετεί την οπτική του γράφοντος, η μεταφυσική ερμηνεία κοσμικών γεγονότων, η χρήση της φόρμας των ειδήσεων για επινοημένα ψυχαγωγικά περιεχόμενα; 

   Ποιος, με ποια νομιμοποίηση θα το κάνει αυτό; Επιπλέον, στον βαθμό που οι παραποιημένες ειδήσεις είναι δομικό φαινόμενο, μπορεί να το αντιμετωπίσει ο νόμος; Ποιο δομικό κοινωνικό φαινόμενο αντιμετώπισε ποτέ επιτυχώς ο νόμος; Τη διαφθορά, τον καθημερινό ρατσισμό, κάποιο άλλο;  

   «...Φοβάμαι πως η ποινικοποίηση των παραποιημένων ειδήσεων μόνο σε περιορισμό της ελευθερίας του Τύπου μπορεί να οδηγήσει, με ό,τι αυτό επισύρει, όπως οι προωθούμενες αλλαγές στο ποινικό μας κώδικα».