Ιστορικά στοιχεία*
Ο ερευνητής στον οποίο οφείλεται το όνομα του συνδρόμου και που
διαμόρφωσε τη σύγχρονη εικόνα που διαθέτουμε για αυτό, ήταν ο δρ. Χανς
Άσπεργκερ*.
Ο
Άσπεργκερ αρχικά ήταν κατά της ταξινόμησης των παιδιών, γράφοντας το
1937 ότι «είναι αδύνατο να θεσπιστεί ένα άκαμπτο σύνολο κριτηρίων για
μια διάγνωση». Αμέσως μετά τη ναζιστική προσάρτηση της Αυστρίας το 1938 -
και την εκκαθάριση των Εβραίων και των φιλελεύθερων συνεργατών του από
το Πανεπιστήμιο της Βιέννης - ο Άσπεργκερ εισήγαγε τη δική του διάγνωση
για την κοινωνική απόσπαση: την «αυτιστική ψυχοπάθεια». Παρά το γεγονός ότι αυτός θεωρήθηκε αρνητής του Γ' Ράιχ, το έργο του
δρ. Άσπεργκερ ήταν στην πραγματικότητα άρρηκτα συνδεδεμένο με την άνοδο
του ναζισμού και τα θανατηφόρα του προγράμματα.
Ο
ίδιος ασχολήθηκε για πρώτη φορά με τη ναζιστική παιδοψυχιατρική όταν
ταξίδεψε από τη Βιέννη στη Γερμανία το 1934, σε ηλικία 28 ετών. Οι
ανώτεροι συνεργάτες του είχαν αναπτύξει διαγνώσεις κοινωνικών
ανεπαρκειών για τα παιδιά που θεωρούσαν ότι δεν είχαν σχέση με την
κοινότητα και δεν αδυνατούσαν να συμμετάσχουν σε συλλογικές
δραστηριότητες του Ράιχ όπως η Νεολαία του Χίτλερ.
Πολλοί θεωρούσαν ότι οι αναφορές του δρ. Άσπεργκερ στις «ειδικές
ικανότητες» των παιδιών που ανήκαν στο «ευνοϊκότερο» σημείο του φάσματος
του αυτισμού, ήταν μια προσπάθεια εφαρμογής της διάγνωσής του ως μέσο
προστασίας από τη ναζιστική ευγονική - ένα ιδιότυπο δηλαδή είδος
ψυχιατρικής λίστας του Schindler. Στην πραγματικότητα όμως, ο Άσπεργκερ
προειδοποιούσε την ίδια στιγμή για «λιγότερο ευνοϊκές περιπτώσεις» του
συνδρόμου, στις οποίες όσοι έπασχαν από αυτό «θα παραμόνευαν στους
δρόμους σαν γκροτέσκ φιγούρες».
Τέτοιου είδους χαρακτηρισμοί
αποτελούσαν φυσικά θανατική ποινή για το Τρίτο Ράιχ με αποτέλεσμα
δεκάδες παιδιά που είχαν αξιολογηθεί ιατρικά από τον Άσπεργκερ να
θανατωθούν.
Η παιδική «ευθανασία» ήταν το πρώτο πρόγραμμα μαζικής
εξόντωσης του Ράιχ, που ξεκίνησε από το Χίτλερ τον Ιούλιο του 1939, ως
ένας τρόπος να απαλλαγεί από τα παιδιά που θεωρούνταν «ξένα» για το
κράτος και κίνδυνος για την ευγονική που είχε υιοθετηθεί. Τα περισσότερα
από τα θύματα ήταν σωματικά υγιή παιδιά, που δεν υπέφεραν καν από
οποιαδήποτε ασθένεια. Θεωρήθηκε τότε ότι είχαν σωματικές, ψυχικές ή
συμπεριφορικές «ανωμαλίες».
Τουλάχιστον 5.000 παιδιά έχασαν τη ζωή
τους εκείνη τη περίοδο σε περίπου 37 «ειδικές αίθουσες». Το Am
Spiegelgrund στη Βιέννη, ήταν μια από τις πιο θανατηφόρες. Οι δολοφονίες
λάμβαναν χώρα στα ίδια τα κρεβάτια των νέων καθώς οι νοσηλευτές τους
παρείχαν υπερβολικές δόσεις ηρεμιστικών μέχρι αυτοί να αρρωστήσουν και
να πεθάνουν συνήθως από πνευμονία.
Ο Άσπεργκερ συνεργάστηκε στενά
με τους κορυφαίους συντελεστές του προγράμματος ευθανασίας της Βιέννης,
συμπεριλαμβανομένου του Erwin Jekelius, διευθυντή του Am Spiegelgrund, ο
οποίος ήταν μάλιστα αρραβωνιασμένος με την αδελφή του Χίτλερ. Μαζί του,
ήταν υπεύθυνος για την αποστολή εκατοντάδων παιδιών στην εγκατάσταση,
όπου θα έβρισκαν τραγικό θάνατο.
Παράγοντες εμφάνισης συνδρόμου Asperger
Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα**, το σύνδρόμο Asperger επηρεάζει άτομα
κάθε εθνικότητας, γεωγραφικής περιοχής, κοινωνικής τάξης, οικονομικής
κατάστασης και θρησκεύματος. Οι άντρες φαίνεται να είναι πιο επιρρεπείς
σε αυτό απ’ ότι οι γυναίκες, ενώ ο λόγος παραμένει αδιευκρίνιστος.
Τα ακριβή αίτια του συνδρόμου Asperger συνεχίζουν να αποτελούν
αντικείμενο έρευνας. Κλινικές μελέτες υποδεικνύουν ότι ένας συνδυασμός
παραγόντων, τόσο γενετικών όσο και περιβαλλοντικών, μπορεί να ευθύνεται
για τις αλλαγές στη νευροβιολογική εξέλιξη του εγκεφάλου που σχετίζονται
με την εμφάνιση του συνδρόμου. Η κληρονομικότητα φαίνεται να εμπλέκεται
κατά κάποιο τρόπο, γεγονός που υποστηρίζεται απο την παρατήρηση ότι το
σύνδρομο εμφανίζεται πιο συχνά σε συγγενικά άτομα. Περιβαλλοντικοί
παράγοντες που μπορούν να δράσουν μεμονωμένα ή από κοινού τροποποιώντας ή
αυξάνοντας την επίδραση της γενετικής προδιάθεσης περιλαμβάνουν τοξικά
ανοίγματα, τερατογόνα, προβλήματα με την εγκυμοσύνη ή τον τοκετό, και προγεννητικές λοιμώξεις. Το σίγουρο είναι ότι το σύνδρομο δεν οφείλεται στην ανατροφή του ατόμου ή τις κοινωνικές του εμπειρίες.
Χαρακτηριστικά του συνδρόμου Asperger
Τα πρόσωπα με Asperger εμφανίζουν ποικίλα χαρακτηριστικά. Οι
πλείστοι αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση και την
επικοινωνία. Άλλα χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν την εμμονή σε
συγκεκριμένες ρουτίνες, την ύπαρξη περιορισμένων ενδιαφερόντων με τα
οποία το άτομο μπορεί να ασχολείται σχολαστικά και επαναλαμβανόμενα,
αισθητηριακές δυσκολίες, κινητική αδεξιότητα καθώς και ιδιαιτερότητα
στον τρόπο σκέψης. Ο βαθμός στον οποίο εκδηλώνονται αυτά τα
χαρακτηριστικά διαφέρει από άτομο σε άτομο, καθιστώντας τη διαταραχή από
πολύ ελαφριάς ως βαριάς μορφής.
Κοινωνική αλληλεπίδραση & επικοινωνία
Συχνά τα παιδιά με Asperger δυσκολεύονται, παρόλο που επιζητούν
την κοινωνική συναναστροφή, να αναπτύξουν και να διατηρήσουν φιλίες
με τους συνομήλικούς τους. Αυτό συμβαίνει γιατί αδυνατούν να
κατανοήσουν και να χρησιμοποιήσουν τους άγραφους νόμους που διέπουν την
κοινωνική συμπεριφορά, τη σημασία της μη λεκτικής επικοινωνίας (π.χ.
επικοινωνία με το βλέμμα, εκφράσεις προσώπου, χειρονομίες, στάση του
σώματος, αλλαγές στον τόνο της φωνής, λόγια κ.α) και τα παιχνίδια.
Δυσκολεύονται να ερμηνεύσουν τα λόγια, τις πράξεις και τα συναισθήματα
των άλλων και, πολλές φορές παρερμηνεύουν τη λεκτική και μη λεκτική
επικοινωνία, ή κοιτάζουν επίμονα το πρόσωπο του συνομιλητή τους,
προσπαθώντας να συλλάβουν αυτά που τους διαφεύγουν. Η δυσκολία τους να
αντιλαμβάνονται πτυχές της επικοινωνίας μπορεί να προκαλέσει άγχος στα άτομα με σύνδρομο Asperger, γιατί η συμπεριφορά των άλλων συχνά βιώνεται ως απρόβλεπτη.
Τα άτομα με σύνδρομο Asperger συνήθως δεν παρουσιάζουν σημαντική
καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου. Ωστόσο, δυσκολεύονται να
εκφραστούν συναισθηματικά και κοινωνικά. Συχνά, έχουν ιδιαίτερα
ανεπτυγμένο λεξιλόγιο, δύσκολα όμως κατανοούν τα λογοπαίγνια, τις
μεταφορές, τα αστεία και την ειρωνεία εφλοσον αντιλαμβάνονται τα νοήματα πάντα
κυριολεκτικά. Συχνά, υστερούν στην κοινωνική φαντασία δυσκολεύονται
δηλαδή να φανταστούν εναλλακτικά κοινωνικά σενάρια και να προβλέψουν τι
θα συμβεί καθώς εξελίσσεται μια κοινωνική συναναστροφή. Μπορεί να μη
γνωρίζουν πότε μπορούν να αρχίσουν ή να τελειώσουν μια συζήτηση, και δεν
αντιλαμβάνονται πότε ο συνομιλητής τους έχει χάσει το ενδιαφέρον του,
με αποτέλεσμα συχνά να μακρηγορούν και να μονολογούν σε θέματα που
ενδιαφέρουν κυρίως τους ίδιους.
Συχνά επινοούν λέξεις, μιλούν με
ασυνήθιστη, δυνατή, μη εκφραστική μονότονη φωνή ενώ ο λόγος τους μπορεί
να είναι πιο ακριβής, τυπικός και σχολαστικός απο το συνηθισμένο. Η
έκφραση του προσώπου τους μπορεί να είναι επίπεδη και οι χειρονομίες
υπερβολικές, αδέξιες, ή μη συμβατές με το περιεχόμενο των λόγων τους.
Αυτή η κοινωνικά «ακατάλληλη» συμπεριφορά μπορεί να συμβάλει στην
μοναχικότητα των ατόμων αυτών.
Συνοπτικά
Συμπεριφορά***:
-
Οι κινήσεις είναι συνήθως αδέξιες και άχαρες.
-
Περίεργες μορφές αυτό-διεγερτικής συμπεριφοράς.
-
Τα αισθητηριακά προβλήματα δεν μοιάζουν να είναι τόσο έντονα όσο σε άλλες μορφές αυτισμού.
-
Έχουν κοινωνική αντίληψη, αλλά εκδηλώνουν ακατάλληλη παλινδρομική αλληλεπίδραση.
Πιο περιγραφικά, τα βασικά χαρακτηριστικά των παιδιών και ενηλίκων με Σύνδρομο Asperger όσον αφορά την λεγόμενη “σωματική γλώσσα” (στάσεις σώματος, εκφράσεις προσώπου, βλεμματική επαφή), καθώς και τα "παραγλωσσικά μέσα"
(επιτονισμός, χρωματισμός και ένταση φωνής, γέλιου) που χρησιμοποιούν δεν αντιστοιχούν σε αυτά όπως των άλλων ανθρώπων.
Παρομοίως, δεν
αντιλαμβάνονται επαρκώς τη σωματική γλώσσα και τα παραγλωσσικά μέσα των
άλλων.
~~~
Πηγές, Σημειώσεις:
* Ο Χανς Άσπεργκερ (1906 – 1980) ήταν Αυστριακός παιδίατρος, το όνομα του οποίου δόθηκε στο σύνδρομο Άσπεργκερ. Εξέδωσε περισσότερα από 300 βιβλία, τα περισσότερα από τα οποία αφορούν τον αυτισμό στα παιδιά. ** Απόδοση- μεταφορά από τους New York Times
****το κεφάλαιο "Συνοπτικά" στο παραπάνω άρθρο είναι μεταφορά από τον έγκριτο επιστημονικό ιστότοπο noesi.gr που φιλοξενεί τον αναπτυσσόμενο Οδηγό Διαταραχών. Ο Οδηγός διαταραχών αναπτύσσεται στο Cloud και διατίθεται με άδεια χρήσης Creative Commons Διανομή 4.0 — CC BY-SA 4.0[?].
.jpg)
