Αλτσχάιμερ: Το λίπος αποδυναμώνει 

την άμυνα 

κατά της νόσου

 Για δεκαετίες επικρατούσε η άποψη ότι το λίπος 

στον εγκέφαλο δεν σχετίζεται με τις νευροεκφυλιστικές ασθένειες, 

όπως το Αλτσχάιμερ. Ωστόσο, νέα μελέτη 

από το Πανεπιστήμιο Purdue στις ΗΠΑ ανατρέπει 

αυτήν την υπόθεση, δείχνοντας ότι  

η υπερβολική συσσώρευση λιπιδίων στα κύτταρα 

του ανοσοποιητικού συστήματος του εγκεφάλου 

– τα μικρογλοία– 

περιορίζει την ικανότητά τους 

να προστατεύουν τον νευρικό ιστό.

Η ανακάλυψη αυτή ανοίγει προοπτικές 

για καινοτόμες θεραπείες που αξιοποιούν 

τη βιολογία των λιπιδίων, με στόχο την ενίσχυση 

της λειτουργίας των μικρογλοίων 

και τη βελτίωση της υγείας των νευρώνων 

σε ασθένειες όπως το Αλτσχάιμερ.

Περιοχές του εγκεφάλου

Ενώ οι περισσότερες προσπάθειες ανάπτυξης 

φαρμάκων για την Αλτσχάιμερ στοχεύουν 

στις πρωτογενείς παθολογίες της νόσου 

—τις πλάκες β αμυλοειδούς, και τα πλέγματα 

της πρωτεΐνης ταυ— ο επικεφαλής της μελέτης Γκαουράβ Τσόπρα, εστίασε στα αφύσικα πλούσια σε λίπος κύτταρα 

που περιβάλλουν τις νοσούσες περιοχές του εγκεφάλου. 

Σε προηγούμενη μελέτη που δημοσιεύθηκε 

στο επιστημονικό περιοδικό Nature, έδειξε ότι τα αστροκύτταρα –τα οποία υποστηρίζουν τους νευρώνες–  

απελευθερώνουν ένα λιπαρό οξύ που είναι τοξικό 

για τα εγκεφαλικά κύτταρα σε συνθήκες νόσου.  

Μια άλλη μελέτη που διεξήγαγε η ομάδα 

σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, 

συνέδεσε τη μιτοχονδριακή δυσλειτουργία 

στους νευρώνες με αποθέσεις λίπους 

σε γλοιακά κύτταρα κατά τη γήρανση– 

σημαντικός παράγοντας κινδύνου νευροεκφύλισης.

«Κατά τη γνώμη μας,

 η μείωση της συσσώρευσης λίπους είναι το κλειδί, 

καθώς το λίπος δυσκολεύει το ανοσοποιητικό σύστημα 

να κάνει τη δουλειά του και να διατηρεί την ισορροπία. 

Αν στοχεύσουμε αυτές τις οδούς, 

 μπορούμε να επαναφέρουμε την ικανότητα των μικρογλοίων 

να καταπολεμούν την ασθένεια και να κρατούν τον εγκέφαλο σε ισορροπία» εξηγεί ο Τσόπρα.

Λιπιδικό μοντέλο

Περισσότερα από 100 χρόνια πριν,
ο Γερμανός ψυχίατρος
και νευροπαθολόγος Αλοΐσιος Άλτσχαϊμερ,

παρατήρησε ανωμαλίες στον εγκέφαλο της πρώτης ασθενούς του: πλάκες, πλέγματα και κύτταρα γεμάτα σταγονίδια λιπιδίων.
Μέχρι πρόσφατα, αυτά τα λιπιδικά σταγονίδια θεωρούνταν απλώς υποπροϊόντα της νόσου. Ωστόσο, οι συσχετίσεις που εντόπισε η ομάδα του Τσόπρα μεταξύ νευροεκφυλιστικών ασθενειών και λίπους σε μικρογλοία και αστροκύτταρα, δείχνουν ότι συμβαίνει το αντίθετο.
Ο Τσόπρα μιλά για ένα «νέο λιπιδικό μοντέλο νευροεκφύλισης», ονομάζοντας αυτές τις συσσωρεύσεις «λιπιδικές πλάκες».
Οι μικρογλοιακοί μηχανισμοί, που φυσιολογικά 

καθαρίζουν θραύσματα μέσω φαγοκυττάρωσης,
αποδείχθηκε ότι χάνουν την αποτελεσματικότητά τους
όταν βρίσκονται κοντά σε πλάκες αμυλοειδούς-βήτα.
Εκεί, συσσωρεύουν διπλάσιες ποσότητες λιπιδικών σταγονιδίων και καθαρίζουν κατά 40% λιγότερο
τις πλάκες αμυλοειδούς-βήτα σε σύγκριση
με τα υγιή μικρογλοία.
Η έρευνα έδειξε ότι αυτά τα κύτταρα μετατρέπουν
τα λιπαρά οξέα σε τριακυλογλυκερόλη (TAG),
αποθηκεύοντας λίπος αντί να το χρησιμοποιούν
για ενέργεια.
Το κλειδί είναι το ένζυμο DGAT2,
που καταλύει το τελευταίο βήμα της μετατροπής.
Αντί να παράγεται υπερβολικά, συσσωρεύεται
επειδή δεν αποδομείται κανονικά.  

Το αποτέλεσμα είναι η υπερφόρτωση με λίπος και η απώλεια λειτουργίας.
Η ομάδα δοκίμασε δύο μόρια: ένα που αναστέλλει
τη δράση του DGAT2 και ένα που προάγει την αποδόμησή του. 

Η δεύτερη προσέγγιση μείωσε τα λιπίδια στον εγκέφαλο, 

αποκατέστησε τη λειτουργία των μικρογλοίων και βελτίωσε τους δείκτες υγείας των νευρώνων 

σε ζωικά μοντέλα Αλτσχάιμερ.

Τοξική πρωτεϊνική πλάκα

«Όταν στοχεύουμε το ένζυμο που παράγει λίπος 

και το απομακρύνουμε ή το υποβαθμίζουμε, 

επαναφέρουμε την ικανότητα των μικρογλοίων 

να καταπολεμούν την ασθένεια 

και να κρατούν τον εγκέφαλο σε ισορροπία»  

εξήγησε ο ερευνητής.

«Πρόκειται για ένα συναρπαστικό εύρημα 

που αποκαλύπτει 

πώς μια τοξική πρωτεϊνική πλάκα επηρεάζει άμεσα 

τον τρόπο με τον οποίο σχηματίζονται και μεταβολίζονται 

τα λιπίδια από τα μικρογλοιακά κύτταρα στους εγκεφάλους 

των ασθενών με Αλτσχάιμερ», 

δήλωσε η Πρίγια Πρακάς, 

πρώτη συν-συγγραφέας της μελέτης.

«Ενώ η πιο πρόσφατη έρευνα 

σε αυτόν τον τομέα έχει επικεντρωθεί 

στη γενετική βάση της νόσου, 

η έρευνά μας  

αναδεικνύει τον ρόλο των λιπιδίων 

και των μεταβολικών τους οδών 

στα ανοσοκύτταρα 

του εγκεφάλου, με στόχο την αποκατάσταση 

της λειτουργίας τους και την αποτελεσματικότερη 

αντιμετώπιση της νόσου», υπογράμμισε.

«Εντοπίζοντας το λιπιδικό φορτίο 

και τον ρυθμιστικό μηχανισμό DGAT2, 

αναδεικνύουμε μια εντελώς νέα θεραπευτική προοπτική.  

Αποκαθιστώντας τον μεταβολισμό της μικρογλοίας, 

μπορείτε να αποκαταστήσετε την άμυνα του εγκεφάλου 

έναντι των ασθενειών», τόνισε ο Παλάκ Μαντσάντα, 

συν-συγγραφέας της μελέτης.

 

 ~~~

 

 Σκεύασμα Kisunla: εγκρίθηκε από την ΕΕ  

ως θεραπεία 

της νόσου Αλτσχάιμερ

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το Kisunla 

μπορεί να βοηθήσει στην επιβράδυνση της εξέλιξης  

των γνωστικών και λειτουργικών προβλημάτων 

που σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ στους ασθενείς.

Η άδεια κυκλοφορίας βασίζεται στη θετική επιστημονική αξιολόγηση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων, 

η οποία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα οφέλη 

αυτού του φαρμάκου υπερτερούσαν των κινδύνων 

για έναν συγκεκριμένο πληθυσμό ασθενών 

με πρώιμο Αλτσχάιμερ.

Η απόφαση έγκρισης θέτει αυστηρούς όρους 

για τη χρήση του Kisunla, επειδή θεωρείται κατάλληλο 

μόνο για ασθενείς με συγκεκριμένη γενετική προδιάθεση. Περιγράφονται επίσης σαφή μέτρα μετριασμού του κινδύνου, όπως απαιτήσεις παρακολούθησης και επισήμανσης. 

Το Kisunla, χορηγούμενο μία φορά το μήνα, 

είναι η πρώτη και μοναδική θεραπεία 

που στοχεύει στην αμυλοειδική πλάκα με στοιχεία 

που υποστηρίζουν τη διακοπή της θεραπείας 

όταν αφαιρεθούν οι αμυλοειδείς πλάκες, γεγονός 

που μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλότερο κόστος θεραπείας 

και λιγότερες εγχύσεις.

Σημαντικά αποτελέσματα

«Το Kisunla επέδειξε πολύ σημαντικά αποτελέσματα 

για άτομα με πρώιμα συμπτώματα της νόσου Αλτσχάιμερ, 

τα οποία χρειάζονται επειγόντως αποτελεσματικές 

θεραπευτικές επιλογές», όπως σημείωσε η Άννα Γουάιτ, εκτελεστική αντιπρόεδρος 

και πρόεδρος της Lilly Neuroscience.

Η έγκριση από τον FDA

Στις αρχές του περασμένου Ιουλίου, η Eli Lilly 

είχε ανακοινώσει την έγκριση του Kisunla 

από την Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων 

και Φαρμάκων (FDA) ως θεραπεία της νόσου Αλτσχάιμερ, 

για ενήλικες με πρώιμα συμπτωματική νόσο, 

η οποία περιλαμβάνει άτομα με ήπια γνωστική εξασθένηση (MCI) καθώς και άτομα με ήπιο στάδιο άνοιας της AD, 

με επιβεβαιωμένη αμυλοειδική παθολογία.

Το Kisunla, χορηγούμενο μία φορά το μήνα, 

είναι η πρώτη και μοναδική θεραπεία 

που στοχεύει στην αμυλοειδική πλάκα 

με στοιχεία που υποστηρίζουν 

τη διακοπή της θεραπείας 

όταν αφαιρεθούν οι αμυλοειδείς πλάκες, 

γεγονός που μπορεί να οδηγήσει 

σε χαμηλότερο κόστος θεραπείας και λιγότερες εγχύσεις.

~~~

FDA: Έγκριση σε νέο αιματολογικό τεστ 

που φέρνει επανάσταση στη αξιολόγηση 

για την νόσο Αλτσχάιμερ 

και για άλλες αιτίες 

γνωστικής έκπτωσης

Η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) 

έδωσε έγκριση σε ένα ακόμη αιματολογικό τεστ 

για την αξιολόγηση της νόσου Αλτσχάιμερ 

και άλλων αιτιών γνωστικής έκπτωσης, 

επιτρέποντας μια ευρύτερη κατανόηση 

 

του πότε η νόσος μπορεί να αποκλειστεί.Η Roche Diagnostics ανακοίνωσε  ότι το τεστ Elecsys pTau181, που αναπτύχθηκε σε συνεργασία με την φαρμακευτική επιχείρηση Eli Lilly, μπορεί να χρησιμοποιηθεί από γιατρούς πρωτοβάθμιας φροντίδας για να εντοπίζουν ασθενείς 

που είναι απίθανο να πάσχουν από Αλτσχάιμερ, 

ενώ όσοι έχουν θετικό αποτέλεσμα 

θα πρέπει να προχωρούν σε περαιτέρω εξετάσεις. 

Ταχύτερες απαντήσεις 

Το τεστ προορίζεται για ενήλικες άνω των 55 ετών 

που εμφανίζουν σημάδια ή συμπτώματα 

γνωστικής εξασθένησης.

«Με την εισαγωγή των αιματολογικών βιοδεικτών 

για το Αλτσχάιμερ στην πρωτοβάθμια φροντίδα, 

μπορούμε να βοηθήσουμε ασθενείς και γιατρούς 

να λάβουν απαντήσεις νωρίτερα», 

όπως δήλωσε ο Brad Moore, πρόεδρος και CEO 

της Roche Diagnostics Βόρειας Αμερικής.

Περισσότεροι από 2 στους 5 Αμερικανούς 

άνω των 55 ετών (περίπου 42%) αναμένεται να αναπτύξουν άνοια στα γηρατειά, 

ενώ το 92% όσων έχουν 

ήπια γνωστική έκπτωση δεν έχουν διαγνωστεί. 

«Πρόκειται για ένα ακόμη σημαντικό βήμα στην επέκταση της πρόσβασης σε διαγνωστικά εργαλεία για το Αλτσχάιμερ», σημείωσε η Dr. Joanne Pike, πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος του Alzheimer’s Association. 

Ωστόσο, τόνισε ότι "το τεστ αυτό δεν παρέχει διάγνωση Αλτσχάιμερ, αλλά βοηθά στον αποκλεισμό 

της παρουσίας αμυλοειδών πλακών".
Ένα αρνητικό αποτέλεσμα υποδεικνύει 

ότι πρέπει να αναζητηθούν άλλες αιτίες 

για τη γνωστική έκπτωση 

ενώ ένα θετικό αποτέλεσμα απαιτεί 

περαιτέρω εξειδικευμένες εξετάσεις. 
Το Elecsys pTau181 είναι το δεύτερο αιματολογικό τεστ 

που λαμβάνει έγκριση από τον FDA το 2025 

για τη νόσο Αλτσχάιμερ. 

Το νέο τεστ της Roche μετρά την πρωτεΐνη pTau181

στο πλάσμα του αίματος επειδή τα αυξημένα επίπεδά της 

σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ 

και άλλες νευροεκφυλιστικές παθήσεις. 

Βιοδείκτες 
Σύμφωνα με τον Dr. Richard Isaacson, νευρολόγο πρόληψης, 

η ύπαρξη διαφορετικών αιματολογικών τεστ που μετρούν διαφορετικούς βιοδείκτες δίνει μια πιο πλήρη εικόνα 

για την υγεία του εγκεφάλου. Ο ίδιος τόνισε ότι δεν βασίζεται ποτέ σε ένα μόνο τεστ, σημειώνοντας πως  
«Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με τη μαζική εφαρμογή, γιατί η ιατρική κοινότητα ακόμα μαθαίνει πώς να ερμηνεύει σωστά αυτά τα τεστ». Παρά τις επιφυλάξεις, ο ίδιος θεωρεί την πρόοδο εντυπωσιακή: «Βρισκόμαστε στο πρώτο στάδιο μιας μεγάλης εξέλιξης. Αυτά τα τεστ αποτελούν την αρχή μιας νέας εποχής για τη διάγνωση του Αλτσχάιμερ».

 

~~~

     

 Πηγές: 

- HealthFarma

- FDA 

- ΕΟΔΥ

- Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA)